Κατά τα πρώτα δυο χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο νομπελίστας από το 1963 ποιητής, Γιώργος Σεφέρης είχε επιλέξει την αποχή και την σιωπή από την πολιτική ζωή του τόπου.
Όμως άντεξε μέχρι τις 28 Μαρτίου του 1969, δυο μόλις χρόνια πριν από τον θάνατό του. Μέχρι τότε και για δυο χρόνια, η μόνη του πράξη κατά της χούντας, ήταν να μην δημοσιεύει την δουλειά του στην Ελλάδα. Όμως η εν λόγω δήλωση πριν από ακριβώς 48 χρόνια, ήρθε να τελειώσει την σιωπή του και να προκαλέσει πονοκέφαλο στο δικτατορικό καθεστώς.
Η δήλωσή του που μεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό σταθμό του BBC, ήταν σαν ένα σήμα κινδύνου για την δικτατορία στην Ελλάδα και προειδοποιούσε για την τραγική κατάληξη που θα είχε το καθεστώς για της χώρα. Εκτός από το βρετανικό ραδιόφωνο, την δήλωση μετέδωσαν και το Deutsche Welle αλλά και ο ραδιοφωνικός σταθμός του Παρισιού.
Η δήλωσή του ποιητή:
«Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου. Προσπάθησα ἄλλοτε νὰ τὸ ἐξηγήσω. Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. Ἔτσι, ἀπὸ τὰ χρόνια ἐκεῖνα, ὡς τώρα τελευταῖα, ἔπαψα κατὰ κανόνα νὰ ἀγγίζω τέτοια θέματα· ἐξάλλου τὰ ὅσα δημοσίεψα ὡς τὶς ἀρχὲς τοῦ 1967 καὶ ἡ κατοπινὴ στάση μου - δὲν ἔχω δημοσιέψει τίποτα στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τότε ποὺ φιμώθηκε ἡ ἐλευθερία - ἔδειχναν, μοῦ φαίνεται, ἀρκετὰ καθαρὰ τὴ σκέψη μου.
«Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω»
Μολαταῦτα, μῆνες τώρα, αἰσθάνομαι μέσα μου καὶ γύρω μου, ὁλοένα πιὸ ἐπιτακτικά, τὸ χρέος νὰ πῶ ἕνα λόγο γιὰ τὴ σημερινὴ κατάστασή μας. Μὲ ὅλη τὴ δυνατὴ συντομία, νὰ τί θὰ ἔλεγα:
Κλείνουν δυὸ χρόνια ποὺ μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας καὶ τόσο περίλαμπρα ὁ λαός μας στὸν τελευταῖο παγκόσμιο πόλεμο. Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά. Δὲ θὰ μοῦ ἦταν δύσκολο νὰ καταλάβω πῶς τέτοιες ζημιὲς δὲ λογαριάζουν πάρα πολὺ γιὰ ὁρισμένους ἀνθρώπους.
Δυστυχῶς δὲν πρόκειται μόνον γι᾿ αὐτὸ τὸν κίνδυνο. Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.
Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τὸν γκρεμὸ ὅπου μᾶς ὁδηγεῖ ἡ καταπίεση ποὺ κάλυψε τὸν τόπο. Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή.
Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου. Παρακαλῶ τὸ Θεὸ νὰ μὴ μὲ φέρει ἄλλη φορὰ σὲ παρόμοια ἀνάγκη νὰ ξαναμιλήσω».
Η αντίδραση της χούντας ήταν άμεση. Αφαίρεσε τον τίτλο του πρέσβη επί τιμής του Γιώργου Σεφέρη και του απαγόρεψε να κάνει χρήση του διπλωματικού του διαβατηρίου. Φυσικά, αυτό που περισσότερο ένοιαζε την χούντα, όπως και κάθε ακραίο καθεστώς, ήταν η εικόνα της. Έπρεπε λοιπόν να δικαιολογήσει στον λαό, γιατί επέβαλλε αυτές τις κυρώσεις στον Σεφέρη.
Αν αυτό που νοιάζει ένα ακραίο καθεστώς είναι να μην αμαυρωθεί η εικόνα του, τότε φροντίζει πολύ καλά να βρει την προπαγάνδα για την στηρίξει. Το επιχείρημά της λοιπόν ήταν πως η δήλωσή του μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο της Σοβιετικής Ένωσης, οπότε ήταν μέρος μιας προπαγάνδας και μάλιστα ανθελληνικής. Τον Σεφέρη περιέλαβαν και τα φιλικά προσκείμενα στην χούντα Μέσα Ενημέρωσης, που έγραψαν πως ο νομπελίστας ποιητής (που δόξασε την Ελλάδα) «πούλησε την Κύπρο για να πάρει το Νόμπελ», ενώ θα τον χαρακτηρίσουν «κρυφοκομμουνιστή» και «όργανο ξένων κυβερνήσεων».
Η δήλωση Σεφέρη θεωρείται πολύ σημαντική για την αφύπνιση του κόσμου όσον αφορά στον αντιδικτατορικό αγώνα. Δυστυχώς ο μεγάλος Έλληνας ποιητής δεν έζησε για να δει την πτώση της χούντας, καθώς «έφυγε» από την ζωή τον Σεπτέμβριο του 1971.
Ο ελληνικός λαός τιμά τον Γεώργιο Σεφέρη στην κηδεία του, κατά την διάρκεια της χούντας
