Το Νόμπελ λογοτεχνίας αποτελεί ύψιστη τιμή για όποιον το κερδίζει. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο. Πρόκειται άλλωστε για το πιο σημαντικό βραβείο απ’ όλα όσα απονέμονται κάθε χρόνο. Από το 1901 και μετά, τα βραβεία Νόμπελ έχουν προκαλέσει αμέτρητες συζητήσεις και διαμάχες. Η πιο ενδιαφέρουσα χρονιά βέβαια, ήταν το 1964, όταν ο Ζαν – Πολ Σάρτρ έμαθε πως είναι ανάμεσα στους υποψήφιους για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Ο Ζαν – Πολ Σάρτρ ήταν ίσως η πιο σημαντική μορφή της Γαλλίας στην φιλοσοφία τον 20ο αιώνα. Έγραψε μυθιστορήματα, σενάρια, δοκίμια, υπήρξε πολιτικά ενεργός και ήταν ο ιθύνων νους του υπαρξισμού. Η σχέση του με την Σιμον Ντε Μποβουάρ έχει μέινει στην ιστορία, όπως και η εκκεντρικότητά του.

Όταν λοιπόν έμαθε πως είναι κούρσα για το βραβείο, έγραψε στην Σουηδική Ακαδημία ώστε να αποσυρθεί το όνομά του από τις υποψηφιότητες.

Ωστόσο δεν γνώριζε πως η Σουηδική Ακαδημία και οι υποψήφιοι δεν δικαιούνταν καμία επαφή πριν την ανακοίνωση των βραβείων. Έτσι, στις 22 Οκτωβρίου του 1964, ο Ζαν – Πολ Σαρτρ τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το έργο του που ήταν «πλούσιο σε ιδέες, με πνεύμα ελευθερίας και αναζήτηση της αλήθειας». Βέβαια, αρνήθηκε να το παραλάβει, για λόγους προσωπικούς και αντικειμενικούς, όπως δήλωσε στον σουηδικό τύπο. Και όπως είπε δεν ήταν μια «παρορμητική κίνηση».

@theguardian.com

Το 1939 ο Σάρτρ υπηρετούσε στον γαλλικό στρατό ως μετεωρολόγος. Το 1940 συνελήφθη από τα γερμανικά στρατεύματα και περασε εννέα μήνες σε στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου. Το 1945 του προσφέρθηκε η ύψιστη τιμή να γίνει μέλος της λεγεώνας της τιμής. Κι αυτό το αρνήθηκε.

Με την αποδοχή του βραβείο, ο Σαρτρ πίστευε πως το όνομα του θα συνδεθεί με την οντότητα η οποία και θα τον τιμούσε. Δεν ήθελε έτσι να συνδεθεί το όνομα του ούτε με την Σουηδική Ακαδημία και το Νόμπελ, αλλά ούτε και νωρίτερα με την Λεγεώνα της Τιμής.

«Ο συγγραφέας πρέπει να αρνηθεί να μετατρέψει τον εαυτό του σε όργανο, ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει κάτω από τις πιο τιμητικές περιστάσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση».

Δεν ήθελε λοιπόν κανένα βραβείο, γιατί το θεωρούσε βάρος για τον ίδιοκαι το όνομά του. Όπως πολύ έξυπνα έλεγε «Αν υπογράφω τώρα ως Ζαν – Πολ Σάρτρ δεν θα είναι το ίδιο πράγμα με το να υπογράψω ως ο βραβευμένος με Νόμπελ Ζαν – Πολ Σάρτρ».

Βέβαια αν και ο Σάρτρ υπήρξε το πιο ηχηρό παράδειγμα άρνησης του Βραβείου Νόμπελ, υπήρξαν κι άλλοι που επέκριναν η απέρριψαν το βραβείο για δικούς τους λόγους, όπως ο Ιάπωνας συγγραφέας Χαρούκι Μουρακάμι.