Το όνομα της είναι Angela Kasner, το Merkel το απέκτησε μετά τον πρώτο της γάμο με τον Ulrich Merkel, που κράτησε για 5 χρόνια. Η Angela γεννήθηκε στο Αμβούργο το 1954 και ήταν κόρη του πάστορα Horst Kasner και της δασκάλας Herlind Kasner. Ο παππούς της ήταν Πολωνός, ο οποίος μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μετακόμισε στη Γερμανία και άλλαξε το επίθετό του.
Τα παιδικά της χρόνια δεν ήταν και τα ιδανικά, καθώς ζούσε στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (GDR), το κομμουνιστικού κράτος, που ιδρύθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Angela-Merkel.de
Η Angela μεγάλωσε στο Templin, μια μικρή πόλη βόρεια του Βερολίνου στην Ανατολική Γερμανία, μια πόλη γεμάτη στο πράσινο, τις λίμνες και τα δάση.
Η Γερμανία μετά τους Παγκόσμιους πέρασε μια μακρά περίοδο φτώχειας και αναδιοργάνωσης. Τότε ήταν σύνηθες η εικόνα των ανθρώπων σε ουρά για συσσίτιο. Αυτές οι εικόνες έμειναν για πάντα χαραγμένες στο μυαλό της νεαρής Angela.
Τις πήρε πολλά χρόνια να παραδεχτεί ότι είχε κατοχικό σύνδρομο και ότι συχνά αγόραζε πράγματα που πραγματικά δεν χρειάζονταν.
Παρατηρητής της Δύσης
Η Angela ήταν ένα ήσυχο φιλομαθές παιδί που διέπρεπε στο σχολείο το οποίο φημιζόταν για τη διδασκαλία του στα Ρωσικά. Η Angela μιλάει άπταιστα αγγλικά και ρωσικά.
Archiv für Christlich-Demokratische Politik under Creative Commons 3.0
Όπως πολλά παιδιά, εντάχθηκε στην Ελεύθερη Γερμανική Νεολαία (FDJ) και κατάφερε να περάσει μέσα από το κομμουνιστικό σύστημα, αλλά πάντα με ένα ιδιότροπο βλέμμα για τη Δύση, βασισμένη στις ταινίες και τα βιβλία που εισήγαγαν λαθραία μέλη της οικογένειας.
«Ήμουν επίσης θαυμαστής μιας συγκεκριμένης μάρκας τζιν που δεν μπορούσε να αγοραστεί στη GDR, αλλά είχα μια θεία στη Δύση που μου τα έστελνε», θυμάται η Merkel χρόνια αργότερα, σε μια ομιλία της στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Αλλά η Μέρκελ έχει επίσης αντιληφθεί ότι η ζωή στη GDR, όπου τόσα πολλά ήταν εκτός ελέγχου της, δεν ήταν για εκείνη.
Η πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν πως «η παιδική της ηλικία θα ενστάλαξε μια επιφυλακτικότητα και στοχαστικότητα που έγιναν αργότερα τα χαρακτηριστικά της ηγεσίας της στη Γερμανία για 16 χρόνια».
«Τα χρόνια της Μέρκελ συνέπεσαν με τα πρώτα στάδια της GDR, η οποία είχε διαμορφωθεί μόλις πέντε χρόνια πριν από τη γέννησή της», σύμφωνα με τον Μάθιου Κάρνιτσκνιγκ, επικεφαλής του γραφείου του POLITICO για την Ευρώπη.
«Πραγματικά μεγάλωσε ακριβώς στη γένεση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και η ίδια της η ζωή ακολούθησε την τροχιά αυτού του έργου, το οποίο τελικά ήταν καταδικασμένο», είπε.
Η Angela όταν αποφοίτησε από το σχολείο αποφάσισε να ακολουθήσει μια καριέρα στη φυσική γιατί, όπως δήλωνε: «εκεί, η αλήθεια δεν λυγίζει τόσο εύκολα».
Όταν όμως έφτασε για δουλειά σε ένα πανεπιστήμιο τη δεκαετία του 1970, συνάντησε έναν αξιωματικό της μυστικής αστυνομίας της «Stasi» που ήρθε να τη στρατολογήσει. Εκείνη αρνήθηκε, λέγοντας ότι δεν μπορούσε να κρατήσει «το στόμα της κλειστό».
Όταν το τείχος του Βερολίνου έπεσε δραματικά το 1989, δεν έσπευσε στην άλλη πλευρά όπως πολλοί συμπατριώτες της. Αντίθετα, πήγε στη σάουνα της περιοχής, όπως έκανε κάθε Πέμπτη, με μια φίλη της.
«Σκέφτηκα ότι αν ο τοίχος είχε ανοίξει, δύσκολα θα έκλεινε ξανά, οπότε αποφάσισα να περιμένω», θυμάται.
Έδρασε δηλαδή με τον ίδιο τρόπο που θα δρούσε χρόνια αργότερα η Καγκελάριος Angela Merkel, με συγκρατημένη και ρεαλιστική προσέγγισή.
Από φυσικός σε υποδειγματικός ηγέτης
Η κατάρρευση της GDR το 1990 σήμαινε ότι η σημερινή Γερμανία συγκεντρώθηκε βιαστικά. Τότε, μια 35χρονη επιστήμονας, η Angela φαινόταν ένα outsider για την πολιτική σκηνή της χώρας.
Μέσα σε ένα χρόνο από την επανένωση, ήταν εκλεγμένη εκπρόσωπος στην Bundestag και διορίστηκε Υπουργός γυναικών και νεολαίας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Η φιλοδοξία της ήταν τόσο σταθερή, ώστε να χτίσει ένα είδος βάσης στο κόμμα. Πραγματικά τότε συνοδευόταν συχνά από τον τότε καγκελάριο εκείνη την εποχή, Helmut Kohl», υπενθυμίζει η Judy Dempsey, συγγραφέας του Φαινομένου Merkel. Φαινόμενο, στο ABC.
«Το να πω εκείνη την εποχή ότι «Θεέ μου, αυτή θα είναι καγκελάριος της Γερμανίας», δεν νομίζω ότι ήταν στο μυαλό κανενός». Τότε, το Κόμμα της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) αποτελούνταν κυρίως από καθολικούς άνδρες από τη Δύση.
«Πίστευαν ότι μπορούσαν πραγματικά να την προσπεράσουν, αλλά εκείνη αντιμετώπισε τους άνδρες αντιπάλους της έναν προς έναν», είπε η Dempsey.
«Κανείς δεν ήθελε να μειώσει ή να προσβάλλει αυτή τη γυναίκα, λόγω του φύλου της», τονίζει ο Karnitschnig.
«Δεν ήταν απλώς μια εκπληκτική φιγούρα, θα έλεγα ότι ήταν σχεδόν τυχαία φιγούρα», είπε. «Μια σειρά από σκάνδαλα τύλιξαν τους άλλους ηγέτες του κόμματος και κατέληξε να είναι η τελευταία γυναίκα που στάθηκε», πρόσθεσε.
Στην Καγκελαρία από το 2015
Η Merkel έγινε ηγέτης του κόμματος το 2002 και μια οριακή νίκη μόλις 1% στις γενικές εκλογές του 2005 την οδήγησε στην Καγκελαρία.
«Ήταν έκπληξη από πολλές απόψεις, επίσης επειδή... δεν είναι το είδος του ανθρώπου που ελκύει τους άλλους», υπογραμμίζει ο Karnitschnig.
Με τον καιρό, αυτή η υποτιμημένη προσέγγιση έγινε το μεγαλύτερο προτέρημα της Καγκελαρίου.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Με τη νέα της θέση ήρθε και μια μεγάλη δημοσιότητα, τα φώτα της όμως προκαλούσαν άγχος στην πολιτικό. Η λύση βρέθηκε από μια συγκεκριμένη στάση σώματος και ένωσης των χεριών, που πλέον έχει ονομαστεί «Merkel Raute».
«Είναι πραγματικά ένα σημάδι του πόσο ντροπαλή είναι στο τέλος της ημέρας και πάλι μια υπενθύμιση ότι πρόκειται για κάποιον που δεν είναι ο τυπικός πολιτικός», λέει ο Karnitschnig.
Δεκαέξι χρόνια μετά, παραμένει η πιο δημοφιλής προσωπικότητα στη γερμανική πολιτική σκηνή.
Δεκαέξι χρόνια στην Καγκελαρία η Merkel και ακόμα παραμένει ίσως η πιο δημοφιλής φιγούρα στην πολιτική σκηνή της χώρας. Αν αποφάσιζε να βάλει ξανά υποψηφιότητα για τις φετινές εκλογές είναι βέβαιο ότι θα επανεκλεγόταν.
Πρόκειται για μια βαθιά απόδειξη της πολιτικής της επιδεξιότητας και εύσημα για τον σεβασμό που τυγχάνει από τον γερμανικό λαό, παρά τις δεκαετίες που αντιμετωπίζουν κρίσεις.
Ένα σταθερό χέρι σε μια ταραχώδη εποχή
Η Merkel έγινε ο απόλυτος διαχειριστής κρίσεων, ένα σταθερό χέρι, την ώρα που η χώρα της και ολόκληρος ο κόσμος πάλευε με αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις, ανθρωπιστικές καταστροφές, την άνοδο του λαϊκισμού και την πανδημία της COVID-19.
Το στυλ της, μεθοδικό, στοχαστικό και αναλυτικό, πολιτικοί εγχώριοι αλλά και της παγκόσμιας σκηνής της έβγαζαν το καπέλο, ακόμα κι αν, σε κάποιους, η προσέγγισή της θεωρήθηκε υπερβολικά προσεκτική και αργή.
Αλλά η πρώτη μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε ως καγκελάριος δεν ήταν καν στη Γερμανία. Ήταν στην Ελλάδα.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Το 2008, καθώς οι συνέπειες της κατάρρευσης της Lehmann Brothers στη Νέα Υόρκη ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, μια τραπεζική κρίση απείλησε το ευρωπαϊκό εγχείρημα και το κοινό νόμισμα, το ευρώ.
Χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιρλανδία βρέθηκαν στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης, με τεράστια επίπεδα εθνικού χρέους. Όλοι στράφηκαν στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη και πιο ασφαλή οικονομικά χώρα της Ευρώπης.
«Εκείνη διηύθυνε την Ευρώπη όταν ήρθε η ώρα για την παγκόσμια οικονομική κρίση και η φιλοσοφία ήταν: «Έχετε τεράστια προβλήματα χρέους, είστε διεφθαρμένει», λέει η Dempsey.
Στους δρόμους της Ευρώπης, ο θυμός —ιδιαίτερα προς την καγκελάριο— ήταν έκδηλος.
«Οι Έλληνες μισούσαν πραγματικά τη Merkel και την κατηγόρησαν ότι ήταν ένα είδος Ναζί και ούτω καθεξής», πρόσθεσε. «Αλλά στην πραγματικότητα, έχει κολλήσει στην πολιτική της. Η φήμη της ήταν ... μια σκληρή "σιδηρά καγκελάριος" που πρόκειται να καθαρίσει το δημοσιονομικό χάος της Ευρώπης».
Η «μαμά» των προσφύγων
Αν ο χειρισμός της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης την καθόρισε ως μια σκληρή φιγούρα, η προσέγγισή της στην προσφυγική κρίση του 2015 ανέτρεψε αυτόν τον ορισμό.
Ήταν το καλοκαίρι όταν 1,3 εκατομμύρια μετανάστες, οι περισσότεροι που διέφυγαν από την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Συρία, έφτασαν στο κατώφλι της Ευρώπης.
Η πίεση αυξήθηκε στη Γερμανία. Η «Σιδηρά Καγκελάριος» επικρίθηκε ευρέως αφού είπε σε μια 14χρονη Παλαιστίνια έφηβη ότι υπάρχει περίπτωση να απελαθεί. Το βίντεο έγινε viral, δείχνοντας μια ξύλινη και άβολη Merkel να προσπαθεί να την παρηγορήσει.
Ένα μήνα αργότερα, αφού επισκέφτηκε έναν προσφυγικό καταυλισμό στη Dresden, έκανε την πιο εμβληματική ομιλία της καγκελαρίας της.
"Wir schaffen das!" είπε στο πλήθος, που σημαίνει «Θα τα καταφέρουμε».
Η άνοδος της ακροδεξιάς
Η απόφασή της να επιτρέψει στους πρόσφυγες να εισρεύσουν στη Γερμανία - πάνω από 1 εκατομμύριο λέγεται - ενέπνευσε και δίχασε το έθνος. Και η Καγκελάριος φάνηκε πως είχε πάρει μια βιαστική, συναισθηματική απόφαση.
«Ήταν μια απόφαση που πάρθηκε στον πυρετό της στιγμής που μπορεί να μην την έπαιρνε με τον ίδιο τρόπο σήμερα, γιατί εκείνη την εποχή πίστευε ότι θα έρθουν λιγότεροι άνθρωποι από αυτούς που κατέληξαν», είπε ο Karnitschnig.
Στην τελευταία προεκλογική της εκστρατεία, το CDU/CSU είδε το μερίδιο των ψήφων του να πέφτει κατά περισσότερες από οκτώ μονάδες.
Η προηγουμένως μη εκπροσωπούμενη Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), με την ακροδεξιά, αντιμεταναστευτική ρητορική της, εισήλθε στη Bundestag με περισσότερο από 12% των ψήφων.
Τα μεγάλα κόμματα σχημάτισαν έναν μεγάλο συνασπισμό για να περιορίσουν την επιρροή του AfD. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, τους μετέτρεψαν σε de facto κόμμα της αντιπολίτευσης.
«Αλλά η Μέρκελ έμεινε στις αρχές της».
Η άνοδος του AfD συνέπεσε με τον λαϊκισμό που αναδύθηκε σε όλο τον κόσμο, από το Brexit μέχρι τον Donald Trump, και όλα έγιναν δυνάμεις με τις οποίες η Merkel αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει στα τελευταία χρόνια της καγκελαρίας της.
«Η κυβέρνηση πρέπει να λυγίσει», είπε στους υποστηρικτές του ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ηγέτης του κόμματος του AfD μετά το αιφνιδιαστικό αποτέλεσμα το 2017. «Θα τους κυνηγήσουμε. Θα κυνηγήσουμε τη φράου Merkel», δήλωνε.
Η Merkel αφήνει πίσω της μια μικτή κληρονομιά
Όταν η Merkel ανέβηκε στην εξουσία, ο George Bush βρισκόταν στον Λευκό Οίκο, ο Tony Blair κυριαρχούσε στο Ηνωμένο Βασίλειο και ο John Howard στην Αυστραλία.
Καθώς οι φιγούρες εκείνης της εποχής έπεφταν η μία μετά την άλλη, η Merkel παρέμενε.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Και, καθώς ο λαϊκισμός κυριαρχούσε σε όλο τον κόσμο, η σκληρή σχέση της με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Donald Trump της χάρισε τον τίτλο της «τελευταίας υπερασπιστής της φιλελεύθερης Δύσης» και της «Αυτοκράτειρας της Ευρώπης».
Συχνά η μόνη γυναίκα στο δωμάτιο, επέδειξε μια στωική κούραση για τις γελοιότητες ορισμένων από τους άντρες ομολόγους της.
Γνωστή με στοργή από ορισμένους στη Γερμανία ως «Mutti» ή Mama, έγινε μητέρα ενός έθνους. Και ενώ έχει κερδίσει αυτή τη φήμη διεθνώς, η προσέγγισή της στη διακυβέρνηση στο εσωτερικό συχνά θεωρείται αργή.
Από πολλές απόψεις, παραμένει το κορίτσι που στέκεται στην άκρη της σανίδας καταδύσεων, σταθμίζοντας τους κινδύνους και τα οφέλη από το άλμα.
Μια γενιά Γερμανών, που έχει περάσει όλη της την παιδική ηλικία μαζί της στο τιμόνι, θέλει να αλλάξει.
Τα τελευταία χρόνια, το ρήμα, «Merkeln» έχει βρει τον δρόμο του στο τοπικό λεξικό, ένα ρήμα για την αναμονή στη λήψη αποφάσεων.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Τα τελευταία χρόνια, η κυβερνητική πολιτική στη Γερμανία λειτουργεί με αυτόματο πιλότο», τονίζει η Annalena Baerbock, η ηγέτης των Πρασίνων.
Ωστόσο η Merkel οδήγησε τον «φτωχό της Ευρώπης», την Γερμανία σε μια οικονομική υπερδύναμη.
«Είναι σίγουρα το τέλος μιας εποχής», τονίζει ο Karnitschnig. «Ίσως είναι και ο τελευταίος μεγάλος ηγέτης της Ευρώπης» προσθέτει.
