Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αν και πρόκειται για εγγενή δικαιώματα, η καταπάτησή τους είναι σύνηθες φαινόμενο. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Σίγουρα τα δικαιώματα μας δεν καταπατούνται στο βαθμό που συμβαίνει στη Συρία και την Υεμένη, ωστόσο το φαινόμενο είναι σχεδόν καθημερινό σε τουλάχιστον μία από τις 30 διατάξεις της Διεθνής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ο οργανισμός του ΟΗΕ, Human Rights Watch δημοσίευσε ετήσιες εκθέσεις για το αν οι χώρες σέβονται ή καταπατούν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Φέτος, δυστυχώς η χώρας μας χωλαίνει σε μια πληθώρα καταστάσεων, υποτιμώντας ξεκάθαρα τα δικαιώματα χιλιάδων ανθρώπων.
Ωστόσο η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε καλύτερη θέση από ότι πριν από ένα χρόνο. Έχουν περάσει 14 μήνες από την καταδίκη της τρομοκρατικής οργάνωσης Χρυσής Αυγής, η οποία «σκότωνε» τα δικαιώματα κάθε μειονότητας.
Το lockdown
Το εθνικό lockdown, που εφάρμοσε η κυβέρνηση, δημιούργησε περιορισμούς και διακρίσεις κυρίως, για όσους ζούσαν στα νησιά και ήθελαν να ταξιδέψουν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Την ίδια ώρα, η πολιτεία δεν έλαβε και μέτρα ώστε να μετριάσει τον υπερπληθυσμό ή να βελτιώσει την υγιεινή τόσα στους δημόσιους χώρους, στα νοσοκομεία, όσο και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών.
Παράλληλα η επιβολή του lockdown επί σειρά μηνών, περιόρισε αδικαιολόγητα το δικαίωμα στην ελευθερία της ειρηνικής συνάθροισης.
Οι εξαντλητικές βάρδιες των υγειονομικών
Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης διαμαρτυρήθηκαν όλο το χρόνο για τις συνθήκες εργασίας και την έλλειψη προσωπικού, φαρμάκων, εξετάσεων και εξοπλισμού στα δημόσια νοσοκομεία, ενώ η κυβέρνηση συνέχιζε να μην αλλάζει το παραμικρό στις πολιτικές που είχε υιοθετήσει.
Εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση
Πριν από την πανδημία, εκτιμάται ότι ένας στους πέντε μαθητές που παρακολουθούσαν στα διαδικτυακά μαθήματα των σχολείων δεν είχε πρόσβαση σε υπολογιστή, ενώ ένας στους δέκα δεν είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο, σύμφωνα με ανάλυση των Ηνωμένων Εθνών, Οργανισμός Εκπαίδευσης, Επιστήμης και Πολιτισμού (UNESCO).
Από τις αρχές Οκτωβρίου, τα παιδιά στην ηπειρωτική Ελλάδα, που ζούσαν σε καταυλισμούς μεταναστών υπό lockdown λόγω κρουσμάτων Covid-19, δεν μπορούσαν να φοιτήσουν στα σχολεία και μόνο περίπου 50 από περισσότερα από 4.000 παιδιά σχολικής ηλικίας μετανάστες και πρόσφυγες εγγράφηκαν στα σχολεία των νήσων του Αιγαίου, Λέσβος και Σάμος, σύμφωνα με ανθρωπιστικές υπηρεσίες.
Αυξήθηκε η βία κατά των γυναικών
Ταυτόχρονα οι βιοπραγίες απέναντι στις γυναίκες έχουν αυξηθεί σημαντικά (μετράμε ήδη 15 γυναικοκτονίες), ενώ οι γυναίκες που βρίσκουν τη δύναμη να καταγγείλουν τους κακοποιητές τους, συναντούν έντονο αποδοκιμαστικό ύφος από πλευράς των Αρχών και της πολιτείας.
Η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε κατά τον πρώτο μήνα του lockdown, με την κυβερνητική τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης να δέχεται 1.760 κλήσεις για υποτιθέμενες πράξεις ενδοοικογενειακής βίας τον Απρίλιο σε σύγκριση με 325 τον Μάρτιο. Η κυβέρνηση ξεκίνησε τηλεοπτικές, διαδικτυακές και ραδιοφωνικές εκστρατείες για να ενθαρρύνει την αναφορά κρουσμάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για τις διακρίσεις κατά των γυναικών και των κοριτσιών εξέφρασε ανησυχία τον Ιούνιο ότι οι επιζώντες ενδοοικογενειακής και οικογενειακής βίας στην Ελλάδα ενθαρρύνονται τακτικά να συμμετάσχουν σε διαμεσολάβηση με τους κακοποιούς τους, σημειώνοντας ότι αυτό είναι αντίθετο με τα διεθνή πρότυπα και ότι οι δράστες σπάνια διώκονται ή τιμωρούνται.
Τον Μάιο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διέταξε την Ελλάδα να εξασφαλίσει επαρκή υγειονομική περίθαλψη και συνθήκες διαβίωσης για μια έγκυο γυναίκα που ζει στον καταυλισμό της Πύλης στο νησί της Κω. Ακόμη και πριν από την πανδημία της Covid-19, η ελληνική κυβέρνηση δεν πληρούσε τα διεθνή πρότυπα για την υγειονομική περίθαλψη, τη διατροφή και τα κρεβάτια για τις μετανάστες εγκύους και τις νέες μητέρες.
Πώς επηρεάστηκαν τα άτομα με αναπηρία και οι φυλακισμένοι
Τον Μάιο, σύμφωνα με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία Ελλάδος, οι αρχές απέτυχαν να εξασφαλίσουν υποστήριξη για τα άτομα με αναπηρία, που επηρεάστηκαν δυσανάλογα από τον παρατεταμένο περιορισμό στα σπίτια τους, σε κλειστά ιδρύματα ή υποστηριζόμενες δομές διαβίωσης.
Τον Ιούλιο, η WGAD του ΟΗΕ επέκρινε τη διαδικασία για την ακούσια εισαγωγή ατόμων με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι οι αστυνομικοί συχνά, με εντολή του Εισαγγελέα, συλλαμβάνουν άτομα που έχουν καταγγελθεί από συγγενείς ή γείτονες για ψυχοκοινωνική αναπηρία.
Οι κρατούμενοι σε φυλακές σε όλη τη χώρα διαμαρτυρήθηκαν για τα μέτρα που σχετίζονται με την Covid-19, που περιορίζουν τις άδειες και τις επαφές με συγγενείς και ζήτησαν μέτρα για την αντιμετώπιση του χρόνιου υπερπληθυσμού και τη βελτίωση των συνθηκών και της φροντίδας.
Οι μετανάστες και τα ασυνόδευτα παιδιά
Ακόμα, η Ελλάδα αδυνατεί να προστατέψει τα δικαιώματα της πληθώρας των ανθρώπων που φιλοξενεί και αιτούνται άσυλο. Είναι χιλιάδες οι εγκλωβισμένοι στα νησιά, που διαμένουν σε άθλιες συνθήκες και εν μέσω της πανδημίας Covid-19, υπό μεροληπτικά lockdown. Αυτή τη στιγμή, 19.929 αιτούντες άσυλο βρίσκονταν στα νησιά, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 16.000 σε καταυλισμούς που είχαν σχεδιαστεί για να φιλοξενήσουν περίπου 13.000.
Οι πυρκαγιές του Σεπτεμβρίου κατέστρεψαν τον μεγαλύτερο προσφυγικό καταυλισμό της Ευρώπης, τον καταυλισμό της Μόρια, στη Λέσβο, αφήνοντας χιλιάδες μετανάστες, μεταξύ των οποίων 4.000 παιδιά, άστεγους, χωρίς φαγητό και νερό έως ότου οι περισσότεροι στεγάστηκαν σε προσωρινό καταυλισμό.
Σύμφωνα με ομάδες βοήθειας, οι αρχές απέτυχαν να παράσχουν στους κατοίκους του στρατοπέδου επαρκή και ασφαλή πρόσβαση σε νερό, εκπαίδευση, αποχέτευση, προμήθειες για τη διαχείριση της εμμηνορροϊκής υγιεινής και υγειονομική περίθαλψη ή επαρκή προστασία από τη βία και την παρενόχληση.
Τον Ιούνιο, η ελληνική κυβέρνηση άρχισε να διώχνει περισσότερους από 11.000 αναγνωρισμένους πρόσφυγες από διαμερίσματα, ξενοδοχεία και καταυλισμούς που παρέχονται από την κυβέρνηση, αφήνοντας τους - συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά, έγκυες και ανύπαντρες γυναίκες, καθώς και άτομα με αναπηρίες - στους δρόμους.
Σήμερα, 176 ασυνόδευτα παιδιά κρατούνταν ακόμη υπό άθλιες συνθήκες σε αστυνομικά τμήματα και κέντρα κράτησης σε όλη την Ελλάδα, υπό το λεγόμενο καθεστώς προστατευτικής επιμέλειας, ενώ εκατοντάδες άλλα βρίσκονταν σε καταυλισμούς με ενήλικες ή άστεγους λόγω αδυναμίας των αρχών να παρέχουν επαρκή καταφύγιο ή ανάδοχη φροντίδα. Τον Μάιο, το κοινοβούλιο μείωσε τον χρόνο κράτησης τέτοιων παιδιών από 45 σε 25 ημέρες.
Επιθέσεις κατά των ατόμων LGBTQ
Στατιστικά στοιχεία για εγκλήματα μίσους από το μη κυβερνητικό Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας για το 2019, που κυκλοφόρησαν τον Ιούλιο, έδειξαν σημαντική αύξηση των καταγεγραμμένων επιθέσεων σε λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους και τρανς (LGBT) άτομα σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Η δίκη έξι ατόμων, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων αστυνομικών, για την πρόκληση θανατηφόρας σωματικής βλάβης στη δολοφονία του 33χρονου queer ακτιβιστή και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ζακ Κωστόπουλο το 2018 ξεκίνησε τον Οκτώβριο.
Αδικαιολόγητη αστυνομική βία
Η κατάχρηση της επιβολής του νόμου παραμένει μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική. Μην ξεχνάμε την αστυνομική βία που σημειώθηκε όλο το 2021 στις πλατείες των πόλεων με αποκορύφωμα τη Νέα Σμύρνη.
Τον Απρίλιο, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT), δήλωσε ότι η κακομεταχείριση από την αστυνομία, ειδικά κατά μεταναστών και Ρομά, παραμένει συχνή, ιδιαίτερα στις αστυνομικές εγκαταστάσεις, και σημείωσε ότι οι περισσότερες περιπτώσεις φερόμενης κακοποίησης της αστυνομίας μεταχείριση δεν διώκονται ποινικά και μόνο ελάχιστες επιφέρουν ποινικές ποινές ή ακόμη και πειθαρχικές κυρώσεις. Η CPT κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το τρέχον σύστημα ερευνών για καταγγελίες αστυνομικής βίας δεν είναι αποτελεσματικό.
Στην έκθεσή της, για το κράτος δικαίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι παρά τις μεταρρυθμίσεις, εξακολουθούν να ανησυχούν για την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα του ελληνικού συστήματος δικαιοσύνης. Επισήμανε επίσης τις ανησυχίες της για τις επιθέσεις και τις απειλές κατά των δημοσιογράφων και τον περιορισμό του χώρου για τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, ιδιαίτερα εκείνων που εργάζονται για τα δικαιώματα των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο.
Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση ψήφισε έναν εξαιρετικά αμφιλεγόμενο νόμο που ρυθμίζει τις διαδηλώσεις που εγείρει ανησυχίες για αδικαιολόγητη παρέμβαση στο δικαίωμα της ειρηνικής συγκέντρωσης. Ο νόμος παρέχει στις αρχές ευρεία διακριτική ευχέρεια να διαλύσουν συγκεντρώσεις που δεν έχουν ειδοποιηθεί, παρόλο που επιτρέπει αυθόρμητες διαμαρτυρίες, και προβλέπει ότι οι διοργανωτές μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για ζημιά ή ζημιά που προκλήθηκαν από διαδηλωτές υπό ορισμένες συνθήκες.
