Η αγγλοκρατία στην Κύπρο ξεκίνησε το 1878, όταν η μεγαλόνησος πέρασε στα χέρια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ως προτεκτοράτο, μετά από συμφωνία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ύστερα από σχεδόν 300 χρόνια.
Το αίτημα των Ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού υπήρχε όλα τα χρόνια, αλλά ήρθε σθεναρά στο προσκήνιο το 1950, με το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου που διοργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου. Το 95,7% από εκείνους που ψήφισαν, τάχθηκαν υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα. Στις 20 Οκτωβρίου, η εκλογή του Μακαρίου Γ’ στη θέση του αρχιεπισκόπου τόνωσε ακόμα περισσότερο το αίσθημα του ξεσηκωμού.
Η αποικιοκρατία εκείνη την εποχή βρισκόταν στην παρακμή της. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, ύστερα από την πίεση των οργανώσεων για τον Κυπριακό Αγώνα στην Αθήνα, προσπάθησαν να διεθνοποιήσουν το θέμα, προσφεύγοντας στον ΟΗΕ.
Στις 10 Νοεμβρίου του 1954, ο απόστρατος συνταγματάρχης Γεώργιος «Διγενής» Γρίβας έφτασε στο νησί και αμέσως συγκρότησε την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ). Την πρωταπριλιά του 1955 η ΕΟΚΑ ξεκίνησε την ένοπλη δράση εναντίον των Βρετανών αποικιοκρατών, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα.
Ο Γρίβας, που γεννήθηκε στην Κύπρο, είχε διατελέσει αξιωματικός του ελληνικού στρατού, ενώ κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής είχε ιδρύσει την αντικομουνιστική οργάνωση «Χ», ενώ είχε λάβει ενεργό μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έγινε πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ και μετέπειτα ο πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η εξέγερση ξεκίνησε τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου, με επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια, τον ραδιοσταθμό, σε αστυνομικές μονάδες και σε ένα στρατόπεδο της Αμμοχώστου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα των Ελληνοκυπρίων, στο στόχαστρο δεν βρέθηκαν μόνο οι Άγγλοι δυνάστες, αλλά και Ελληνοκύπριοι συνεργάτες τους, οι Τουρκοκύπριοι της οργάνωσης «Ταξίμ» που ήθελαν ένωση με την Τουρκία αλλά και μέλη του ΑΚΕΛ. Η διαμάχη «δεξιών» και «αριστερών» στην Κύπρο για τον ρόλο του ΑΚΕΛ στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα καλά κρατεί μέχρι σήμερα.
Ο αγώνας κράτησε για τέσσερα χρόνια. Πολλοί αγωνιστές έχασαν την ζωή τους. Ο αρχικός στόχος δεν επετεύχθη, αφού η ένωση με την Ελλάδα δεν έγινε ποτέ. Με την Συνθήκη του Λονδίνου και της Ζυρίχης, η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος την 1η Οκτωβρίου του 1960.
