Η φεμινίστρια καλλιτέχνης που μετέτρεψε το σώμα της σε καμβά
Η Carolee Schneemann έσπασε κάθε στερεότυπο στην τέχνη με τις προχωρημένες ιδέες της
Γράφει η ΔΑΦΝΗ ΤΣΑΡΤΣΑΡΟΥ Δημοσίευση 12/11/2022 | 01:33
Η Carolee Schneemann ήταν μια Αμερικανίδα πειραματική καλλιτέχνης, γνωστή για τα project της για το σώμα, την αφήγηση, τη σεξουαλικότητα και το φύλο.
Το 1977, η καλλιτέχνης των ΗΠΑ Carolee Schneemann προσκλήθηκε από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Telluride για να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα ταινιών που σκηνοθετήθηκαν από γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των δικών της Fuses (1964-7) και Plumb Line (1968-71). Όταν έφτασε, η Schneemann είδε ότι η εκδήλωση είχε τίτλο, The Erotic Woman. Εξοργισμένη στην πρόταση ότι αυτές οι ταινίες ήταν εκδηλώσεις γυναικείου ερωτισμού για την ευχαρίστηση άλλων, πιθανώς ανδρών, η Schneemann εγκατέλειψε την έτοιμη εισαγωγή της και αντί αυτού διάβασε ένα ειλητάριο που έβγαλε από τον κόλπο της. Το κείμενο του ρολού προέρχεται από την ταινία της Kitch's Last Meal (1973-6), ένα Super 8 φιλμ με την αφήγηση να παίζεται σε μια μη συγχρονισμένη κασέτα. Είναι μια επιστολή που απευθύνεται σε μια φανταστική «στρουκτουραλιστή κινηματογραφίστρια» που επιτίθεται στην «επιμονή των συναισθημάτων» και στην «διαριστική τέρψη» του εαυτού της.
Η παράσταση, που ονομάζεται Interior Scroll, ανακτά το κεντράρισμα του ίδιου του σώματος της Schneemann στην τέχνη της. Έκανε για πρώτη φορά το έργο στο East Hampton της Νέας Υόρκης, τον Αύγουστο του 1975, με προγραμματισμένο τρόπο ως μέρος μιας έκθεσης με τίτλο Women Here and Now. Η επαναδιατύπωση στο Telluride έδωσε στο έργο μια εντελώς νέα απήχηση: αυτή τη φορά, η ερμηνεία ήταν αυθόρμητη και παρορμητική, χρησιμοποιώντας τη σωματική πράξη του έργου για να επαναπροσδιορίσει τον προφανή «ερωτισμό» των ταινιών που είχε επιμεληθεί η Schneemann.
Περιγράφοντας αυτό το γεγονός, διαπιστώνουμε ότι αυτή η παράσταση δεν μπορεί ποτέ να αποδώσει δικαιοσύνη στη δύναμη της ίδιας της στιγμής. Μπορούμε να αποκτήσουμε μια εντύπωση για το πώς ήταν, μπορούμε να δούμε τον κύλινδρο πίσω από το γυαλί, μπορούμε να δούμε φωτογραφίες της Schneemann να τη διαβάζει, σκυμμένη και γυμνή μπροστά στο κοινό της. Αλλά δεν μπορούμε πραγματικά να ξέρουμε πώς ένιωσε το κοινό της στο Telluride όταν το είδε και το άκουσε να συμβαίνει μπροστά τους ή να αισθανθεί την οργή να πάλλεται μέσα από τη Schneemann καθώς αναδημιουργούσε το έργο στη σκηνή. Αναλογιζόμενη το έργο της του 1963, Eye Body: 36 Transformative Actions for Camera, έγραψε κάποτε ότι «Ήθελα το πραγματικό μου σώμα να συνδυαστεί με το έργο ως αναπόσπαστο υλικό». Πώς μπορεί τότε να προβληθεί η περφόρμανς της όταν το ίδιο το σώμα δεν είναι παρόν;
Η τέχνη της Schneemann εκτείνεται σε επτά δεκαετίες από τα τέλη της δεκαετίας του 1950, αρνούμενη να ενταχθεί σε οποιεσδήποτε σαφείς κατηγορίες ρεύματος ή είδους. Μεγάλωσε στη δεκαετία του 1930 στην Πενσυλβάνια πριν σπουδάσει στο Bard College της πολιτείας της Νέας Υόρκης, από το οποίο αποβλήθηκε το 1954 μετά από δύο χρόνια για «ηθική αυθάδεια», επειδή ζωγράφιζε το δικό της γυμνό σώμα όταν το Bard αρνήθηκε να της παράσχει ζωντανά μοντέλα. Με αυτόν τον τρόπο, η Schneemann συνδέθηκε με τον εαυτό της καλλιτεχνικά με έναν τρόπο που καθόρισε τη δουλειά της στη συνέχεια. Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, μια πόλη παγιδευμένη στη δίνη του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και σε έναν κόσμο τέχνης γεμάτο άντρες, τους οποίους ονόμασε «Art Stud Club». Εκεί που οι άνδρες εμπνέονταν από τα γυναικεία σώματα, η Schneemann είχε την αυτοκυριαρχία να βάλει το σώμα της απευθείας στη δουλειά. Πήρε τον εαυτό της από τον καμβά για να δημιουργήσει από το ίδιο το σώμα, αναπτύσσοντας έναν τρόπο τέχνης μαζί με τη συνομήλική της Yoko Ono, ο οποίος ενέπνευσε τους επόμενους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένης της Marina Abramović.
Τα επόμενα χρόνια, εξακολουθεί τις δυναμικές της περφόρμανς και κινηματογραφεί συνεχώς στα '80s και '90s με θέματα όπως το «Mortal Coils» (1994), όπου στον χώρο υπάρχουν μηχανισμοί που περιστρέφουν ιμάντες ενώ στους τοίχους προβάλλονται εικόνες σε διαφάνειες από τη ζωή 15 καλλιτεχνών φίλων της που έχουν πεθάνει.
Τον Δεκέμβριο του 2001 αποκάλυψε στο κοινό το έργο της «Terminal Velocity» που αποτελείται από μια ομάδα φωτογραφιών ανθρώπων που συναντούν τον θάνατο από το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Η Schneemann προσπάθησε να «εξατομικεύσει» τα θύματα της επίθεσης. Για να το πετύχει, ενίσχυσε και διεύρυνε ζουμάροντας ψηφιακά στις φιγούρες απομονώνοντας τα στοιχεία του περιβάλλοντος. Η υπεροχή του έργου της αποκαλύπτεται. Γίνεται σαφής ο ουσιαστικός ρόλος του σώματος μέσα από την αίσθηση της αφής, στην πραγματοποίηση του έργου της.
Η τέχνη της Carolee Schneemann είναι προσανατολισμένη να φέρει στο προσκήνιο τη ζωγραφική μακριά από την υπεροχή της οπτικής αλλά με την υπεροχή του απτικού. Τα έργα της ήταν ξεκάθαρα, περισσότερο «μπροστά» από την εποχή που τα δημιούργησε.