Το πλαστικό βρίσκεται τα τελευταία χρόνια πολύ στην επιφάνεια, όσον αφορά στο κακό που προκαλεί στους ωκεανούς και στο περιβάλλον γενικότερα. Προκαλεί έκπληξη πραγματικά το γεγονός ότι η εφεύρεση του σχετίζεται με μια προσπάθεια να αποφευχθεί η περιβαλλοντική καταστροφή.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο κόσμος είχε να αντιμετωπίσει μια κρίση που προήλθε από την αγάπη για το μπιλιάρδο. Ελέφαντες σφάζονταν κατά εκατοντάδες, ώστε να φτιαχτούν οι μπάλες. Ένας χαυλιόδοντας έφτιαχνε 3 με 5 μπάλες, οπότε τουλάχιστον δυο ζώα έπρεπε να σφαχτούν για να φτιάξουν ένα πλήρες σετ από μπάλες.

Όταν τα μπιλιάρδα μπήκαν σε κάθε αριστοκρατικό σπίτι της Βρετανίας και στα πλούσια σαλόνια της Αμερικής, η παραγωγή δεν μπορούσε να συνεχιστεί με τίποτα. Ο κόσμος κατανάλωνε 500 τόνους ελεφαντόδοντων τον χρόνο.

Επειδή η εξαφάνιση των ελεφάντων δεν ήταν μακριά και επειδή η τιμή του ανέβαινε συνεχώς, έπρεπε να βρεθεί μια εναλλακτική λύση, που θα ήταν φθηνότερη και θα προστάτευε τα ζώα. Ο Michael Phelan, ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους μπιλιάρδων στις ΗΠΑ, προσέφερε 10 χιλιάδες δολάρια για όποιον του έφερνε κάτι που θα αντικαθιστούσε το ελεφαντόδοντο.

Ο John Wesley Hyatt ήταν τυπογράφος και δεν είχε ιδιαίτερες γνώσεις στη χημεία. Αλλά 10 χιλιάδες δολάρια τότε ήταν μια περιουσία. Άρχισε να πειραματίζεται με διάφορους διαλύτες και έξι χρόνια αργότερα σκόνταψε σε κάτι που θα μεταμόρφωνε τον κόσμο όπως τον ξέρουμε: το σελιλόιντ, το πρώτο βιομηχανικό πλαστικό.

Το σελιλόιντ δεν ήταν τέλειο για να αντικαταστήσει της μπάλες του μπιλιάρδου, αφού η σύγκρουση θα μπορούσε να προκαλέσει μια μικρή έκρηξη, αλλά γρήγορα αντικατέστησε το ελεφαντόδοντο και άλλα καθημερινά πράγματα. Το πλαστικό είχε μια σειρά από χαρακτηριστικά που το έκαναν ελκυστικό και λίγο αργότερα σχεδόν απαραίτητο για την καθημερινότητα. Θα μπορούσε να είναι σε οποιαδήποτε μορφή, να είναι σκληρό ή εύκαμπτο, μη σαπίζοντας σαν το ξύλο και μη διαβρώνοντας σαν το μέταλλο. Ήταν απίστευτα ανθεκτικό, όπως όλοι γνωρίζουμε πάρα πολύ σήμερα. Και, ίσως το πιο σημαντικό, ήταν εκπληκτικά φθηνό.

Από την αρχή είπαν πως πρόκειται για σωτήρα του περιβάλλοντος. Έσωσε τους ελέφαντες, έσωσε τις χελώνες από τις οποίες φτιάχνονταν οι χτένες και έσωσε και τα κοράλλια, από τα οποία προέκυπταν χρωματιστά κοσμήματα. Ένα φυλλάδιο πωλήσεων του 1878 για το σελιλόιντ καυχιόταν: «Καθώς το πετρέλαιο ανακούφισε τη φάλαινα, το σελιλόιντ έδωσε ανάπαυλα στον ελέφαντα, τη χελώνα και τα κοραλλιογενή στα εγγενή τους στέκια. Και δεν θα είναι πλέον απαραίτητο να λεηλατήσουμε τη γη για να κυνηγήσουμε ουσίες που συνεχώς σπανίζουν».

Οπότε οι άνθρωποι έκαναν τη χρήση πλαστικού με καθαρή συνείδηση. Ωστόσο, μπορεί να έδινε ανέσεις, αλλά κάποια στιγμή το παρακάναμε. Φτάσαμε ακόμα να διαφημίζουμε ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε πλαστικό γιατί δεν χρειάζεται πολύ καθάρισμα μετά τη χρήση του, γιατί πολύ απλά το πετάμε.

Αυτή ζωή με το πέταγμα αντικειμένων μας έφτασε στην κατάσταση να παράγουμε 300 εκατομμύρια τόνους πλαστικού κάθε χρόνο. Αυτό είναι περισσότερο από 660.000 φορές το φορτίο ελεφαντόδοντου που αποδείχθηκε τόσο μη βιώσιμο το 1800. Είναι επίσης ένας αριθμός που αναμένεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2050. Το πιο ανησυχητικό από όλα, εκτιμάται ότι οκτώ εκατομμύρια τόνοι ουσίας βρίσκουν το δρόμο τους προς τους ωκεανούς του κόσμου κάθε χρόνο και ενώ άλλες ποσότητες ρυπαίνουν τη γη. Το αποτέλεσμα είναι ότι η πλαστική κατάποση βλάπτει και σκοτώνει, μεταξύ άλλων τα ζώα, δηλαδή τους ελέφαντες, τις χελώνες και τα κοράλλια που δημιουργήθηκε για να σώσει.

Μπορεί τα τελευταία χρόνια να ψάχνουμε λύσεις για να το αντικαταστήσουμε αλλά θα πρέπει να σκεφτούμε και αυτήν εδώ την ιστορία. Μήπως οι λύσεις που δίνονται, κάποια στιγμή οδηγήσουν σε νέο αδιέξοδο, όπως έγινε και με το πλαστικό που από λύση έγινε πρόβλημα; Αυτό που αντικαταστήσει το πλαστικό, θα πρέπει να μην είναι βλαβερό για το περιβάλλον στο μέλλον. Και λογικά υπάρχουν πλέον τρόποι να σιγουρέψουμε ‘ότι κάτι δεν θα γίνει.

Πληροφορίες: greenallianceblog.org.uk