Υπήρξε μια από τις πιο καθολικά αποδεκτές μορφές στην ιστορία. Σε κάποιες χώρες ήταν ήρωας, σε κάποιες άλλες ο άνθρωπος που τα έβαλε με ένα από τα χειρότερα καθεστώτα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στη Νότια Αφρική τουλάχιστον, ο Νέλσον Μαντέλα λατρεύτηκε σαν κάτι περισσότερο από θρύλος. Λατρεύτηκε σαν θεός.
Το όνομα Madiba με το οποίο τον αποκαλούσαν στη χώρα του, δεν δείχνει μόνο αγάπη αλλά και σεβασμό και τρυφερότητα απέναντι στο πρόσωπό του. Όπως είπε και ο Ντέσμοντ Τούτου «Ο Madiba που βγήκε από τη φυλακή το 1990 ήταν ουσιαστικά άψογος». Και μόνο αν απευθύνεσαι σε κάτι μεγαλύτερο από τον άνθρωπο μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτή τη λέξη.
Ακούστε το ΝΕΟ PODCAST - Λατρεύτηκαν Σαν Θεοί
Ο Μαντέλα ήταν μια ήρεμη δύναμη. Τα 27 χρόνια που πέρασε στη φυλακή μπορεί να του στέρησαν για σχεδόν το 1/3 της ζωής του την ελευθερία του, αλλά σίγουρα του έδωσαν και χρόνο για να φιλοσοφήσει τη στάση του, όταν θα έβγαινε από εκεί. Και αυτό έκανε. Γι’ αυτό λατρεύτηκε αργότερα από το σύνολο του κόσμου της χώρας του αλλά και του πλανήτη.
Η λατρεία προς το πρόσωπο του λοιπόν ξεκίνησε από τη φυλάκιση του και απογειώθηκε μετά από αυτή. Γι’ αυτό θα μιλήσουμε σε αυτό το άρθρο, για την αρχή της λατρείας προς τον Madiba και δυο στιγμές που έγραψαν ιστορία και έκαναν αυτή τη λατρεία ακόμα μεγαλύτερη, σε τέτοιο βαθμό που να φτάσει να λατρεύεται σαν θεός.
Η Φυλάκιση
@Bailey's African History Archive
O Μαντέλα αρνήθηκε την αρχηγία της φυλής του για να σπουδάσει νομική. Ήθελε να βοηθήσει όσο περισσότερο κόσμο μπορούσε. Έγινε μέλος του African National Congress το 1944 και οκτώ χρόνια αργότερα, μαζί με τον ηγέτη του κόμματος Oliver Tambo, άνοιξε στο Γιοχάνεσμπουργκ το πρώτο δικηγορικό γραφείο μαύρων, το οποίο εξειδικευόταν σε υποθέσεις που προέκυπταν από τους βίαιους και ρατσιστικούς περιορισμούς και νόμους που είχε επιβάλλει η κυβέρνηση, το λεγόμενο Απαρτχάιντ.
Πιστός στη λογική της μη βίας, ταξίδευε στη χώρα ώστε να πείσει όσους περισσότερους μπορούσε να περιφρονήσουν το καθεστώς. Ωστόσο όταν συνελήφθη για πρώτη φορά και πέρασαν 5 χρόνια ώσπου να αθωωθεί πέρασε στον ένοπλο αγώνα. Αλλά παρόλο που βρέθηκε για μερικούς μήνες στην Αλγερία ώστε να εκπαιδευτεί στο αντάρτικο και τα σαμποτάζ, όταν γύρισε στη Νότια Αφρική συνελήφθη ξανά σε ένα μπλόκο στο δρόμο.
Αρχικά καταδικάστηκε σε 5 χρόνια, φυλάκισης αλλά αφού οι αρχές βρήκαν όπλα και εξοπλισμό στο προάστιο Rivonia του Γιοχάνεσμπουργκ, ο ίδιος και αρκετοί σύντροφοί του ακόμα, πήγαν ξανά στο δικαστήριο. Στη δίκη της Rivonia, ο Μαντέλα έβγαλε έναν από τους πιο συγκλονιστικούς λόγους της ιστορίας, μια ωδή στην ελευθερία και στην αντίσταση απέναντι στην τυραννία. Καταδικάστηκε σε ισόβια.
Από το 1964 μέχρι το 1982, φυλακίστηκε στο Cape Town, ενώ ύστερα μέχρι το 1988 όταν και έπρεπε να κάνει θεραπεία για φυματίωση, βρισκόταν σε φυλακή υψίστης ασφαλείας. Όσο βρισκόταν στη φυλακή, ο θρύλος του μεγάλωνε. Είχε μετατραπεί σε φυσικό ηγέτη της αντίστασης στο Απαρτχάιντ, με την πλειοψηφία του μαύρου πληθυσμού να τον βλέπει σαν Μεσσία, που όταν έβγαινε από την φυλακή, θα τους οδηγούσε σε μια νέα εποχή.
Εκτός από άλλες χώρες του εξωτερικού που ζητούσαν την αποφυλάκιση του, έγινε ακόμα πιο αγαπητός στον κόσμο, τις δυο φορές που αρνήθηκε την αποφυλάκισή του υπό όρους. Η μια ήταν το 1976, όταν και του ζήτησαν να αναγνωρίσει μια περιοχή όπου το Απαρτχάιντ είχε τοποθετήσει μόνο μαύρους κατοίκους και να συμφωνήσει να ζήσει εκεί. Η δεύτερη ήταν το 1985, όταν του ζήτησαν να αποκηρύξει τη χρήση βίας. Δεν δέχτηκε καμία από τις δυο, γιατί πίστευε ότι μόνο ελεύθεροι άνθρωποι μπορούσαν να διαπραγματευτούν τέτοια ζητήματα, κι εκείνος δεν ήταν.
Οι πιέσεις όμως στη Νότια Αφρική είχαν αρχίσει να γίνονται αφόρητες. Και για την ανατροπή του καθεστώτος και για την αποφυλάκιση του Μαντέλα. Βγήκε από τη φυλακή το 1990. Την επόμενη χρονιά έγινε πρόεδρος του African National Congress. Και τα επόμενα τρία χρόνια ο ρόλος του στην πτώση αλλά κυρίως στη μετάβαση από το Απαρτχάιντ στη δημοκρατία ήταν κάτι που κανένας στη χώρα ποτέ δεν ξέχασε.
Ο ρόλος του στην πτώση του Απαρτχάιντ
@Alexander Joe/AFP
Μόνο και μόνο η παραμονή του στη φυλακή, με την επιρροή που είχε στον λαό της Νότιας Αφρικής, ήταν αρκετή για να ασκεί πίεση στο καθεστώς και το σπρώχνει προς το τέλος του. Είχε μετατραπεί σε σύμβολο της αντίστασης, στην προσωποποίηση της. Το καθεστώς δεν μπορούσε να τον δολοφονήσει γιατί ήξερε ότι θα γινόταν επανάσταση. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να τον διαφθείρει. Αλλά αυτό δεν έγινε.
Ακόμα και όταν βγήκε από τη φυλακή, πολύ φοβήθηκαν ότι θα δημιουργήσει χάος. Αλλά το μόνο που ήθελε ήταν ειρήνη. Οι άνθρωποι τον θεωρούσαν σαν κάτι το ιδεώδες, και όχι απλά σαν άνθρωπο. Και ήταν από τους λίγους ανθρώπους που στάθηκε πάνω σε αυτό ιδεώδες για την ανατροπή του καθεστώτος και την ομαλή μετάβαση στη δημοκρατία.
Κάθισε στο ίδιο τραπέζι με τον λευκό πρόεδρο de Klerk που ηγούνταν του κόμματος που είχε αρχικά επιβάλλει το Απαρτχάιντ. Δεν δυναμίτισε τη συζήτηση μιλώντας για επανορθώσεις. Παρόλο που μερικοί διαφώνησαν μαζί του, εκείνος ήθελε απλά να τελειώσει το μαρτύριο του καθεστώτος χωρίς περαιτέρω αιματοχυσίες. Κι αν δεν ήταν αυτός, όπως αργότερα παραδέχθηκαν πολλοί, τότε η Νότια Αφρική θα δεν έκανε ποτέ αυτή την ειρηνική μετάβαση. Υπήρξε ο πυλώνας σταθερότητάς της και ο εγγυητής της.
Δεν τα έβαλε ποτέ με τους λευκούς, παρά τις φρικαλεότητες που έκαναν στο παρελθόν. Ήθελε η χώρα των λευκών των μαύρων και των Ινδών που ζούσαν σε αυτή, να γίνει μια συμπεριληπτική χώρα, που θα τους χωρέσει όλους, με αρμονία και χωρίς συγκρούσεις μεταξύ τους. Ήθελε το αντίθετο δηλαδή από το Απαρτχάιντ και το κατάφερε. Και σε αυτό έπαιξε ρόλο και το πως προσέγγισε ένα σπουδαίο αθλητικό γεγονός.
Το Παγκόσμιο Κύπελλο Ράγκμπι
@planetrugby.com
Το 1994, στις πρώτες εκλογές που ψήφισαν ποτέ οι μαύροι στη Νότια Αφρική, ο Μαντέλα βγήκε νικητής με ποσοστό 62.65%. Η καθαρή νίκη του τού επέτρεψε να έχει μια μεγάλη ελευθερία στις κινήσεις του. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν να ιδρύσει την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης. Στόχος της δεν ήταν μόνο να βρει την αλήθεια πίσω από την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάτω από το καθεστώς του Απαρτχάιντ, αλλά και να βοηθήσει στη συμφιλίωση των φιλών στο σήμερα. Ήθελε απλά κάνει το αντίθετο από το πρώην καθεστώς σε κάθε του μορφή.
Το 1995, μετά από χρόνια τιμωρίας, το Παγκόσμιο Κύπελλο Ράγκμπι θα γινόταν στη Νότια Αφρική. Ο Μαντέλα είδε μαι ευκαιρία. Και ο δρόμος που επέλεξε δεν ήταν καθόλου εύκολος. Ωστόσο ήταν ο μακρύς δρόμος προς την ενότητα. Κάτι που πίστευε ακράδαντα πως ήταν το κλειδί για το τέλος οποιασδήποτε σύγκρουσης.
Οι Springboks, όπως λεγόταν η ομάδα της χώρας στο ράγκμπι με τα πράσινα και τα χρυσά χρώματα, τα προηγούμενα χρόνια ήταν το καμάρι των λευκών, των Αφρικάνερ, όπως λέγονταν οι λευκοί που ζούσαν στη χώρα. Το Απαρτχάιντ όχι μόνο ήταν περήφανο για αυτή την ομάδα, αλλά έβλεπε τις επιτυχίες της σαν δικές του, ενώ οι παίκτες της πολλές φορές έβρισκαν θέση στο κόμμα. Προφανώς, η συμμετοχή ενός μαύρου στην ομάδα δεν ήταν καν υπό συζήτηση.
Η συντριπτική πλειοψηφία του μαύρου πληθυσμού ωστόσο το έβλεπε ακόμα σαν ένα σύμβολο του Απαρτχάιντ. Ο Μαντέλα όμως όχι. Ήξερε ότι μια χώρα, μπορεί να γίνει πραγματική χώρα και να χαρίσει ευημερία στους πολίτες, μόνο αν ήταν ενωμένη. Οπότε ήθελε οι Αφρικάνερ κάτοικοι να μη χάσουν τη σχέση που έχουν με την ομάδα ράγκμπι που λάτρευαν.
Πριν το Παγκόσμιο Κύπελλο, συνάντησε τον αρχηγό της ομάδας, Φρανσουά Πιενάαρ. Ο τελευταίος είχε μεγαλώσει σε μέρη όπου ο Μαντέλα αποκαλούνταν τρομοκράτης. Ωστόσο πείστηκε για το όραμα του Μαντέλα, ο οποίος ζήτησε να υπάρξει ένας μαύρος παίκτης στην ομάδα.
Οι δημόσιες δηλώσεις υποστήριξης της ομάδας - συμβόλου του Απαρτχάιντ, μπέρδεψε πολύ κόσμο, με εξτρεμιστικές ομάδες να του ασκούν κριτική, ότι χαϊδεύει τους λευκούς. Όμως το μόνο που ήθελε ήταν όλοι οι κάτοικοι της χώρας να αισθάνονται δεμένοι με αυτήν και ίσως ο ένας με τον άλλον.
Ο Μαντέλα δημιούργησε το κλίμα, ώστε όταν τελικά η ομάδα της Νότιας Αφρικής κατέκτησε το κύπελλο νικώντας στον τελικό τη Νέα Ζηλανδία, ο κόσμος να βγει στον δρόμο, ανεξαρτήτως χρώματος και να πανηγυρίζει μαζί. Ήταν η πρώτη φορά που όλο το έθνος πανηγύρισε μαζί. Ήταν η πρώτη φορά που οι μαύροι αισθάνθηκαν τόσο περήφανοι για την προσπάθεια των λευκών συμπατριωτών τους. Ήταν ένα τείχος που εκείνη την ημέρα έπεσε και ο Μαντέλα είχε κάνει πολλά ώστε να του δώσει σάρκα και οστά.
Επίλογος
Υπήρξε ακόμα ένας λόγος που ο Μαντέλα λατρεύτηκε σαν θεός. Γιατί δεν υπέκυψε στη διαφθορά της εξουσίας. Όχι μόνο, αυτό δεν έγινε αλλά δεν θέλησε καν να βγει δεύτερη φορά πρόεδρος. Και ίσως τη μια αυτή φορά να το έκανε επειδή γνώριζε πως με το πρόσωπό του μπροστά θα μπορούσε να υπάρξει ειρηνική μετάβαση.
Γι’ αυτή την ειρηνική μετάβαση, έναν χρόνο πριν εκλεγεί πρόεδρος τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Αφού αποσύρθηκε από την πολιτική, έζησε τα τελευταία 14 χρόνια της ζωής του ήσυχα, προάγοντας πάντα αυτό για το οποίο είχε βραβευτεί, κάνοντας αγώνα για να τερματιστεί η φτώχεια όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Στο πρόσωπό του ολόκληρος ο κόσμος βρήκε ένα καλοσυνάτο πρόσωπο, μια έμπνευση, έναν σκοπό, ένα παράδειγμα ότι η υπομονή ανταμείβεται.
Λίγο πριν πεθάνει, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, επισκέφτηκε το μέρος που ήταν φυλακισμένος και είπε πως «Ο Νέλσον Μαντέλα μας έδειξε ότι το θάρρος ενός ανθρώπου, μπορεί να αλλάξει τον κόσμο». Αυτό έκανε ο Νέλσον Μαντέλα. Και ήταν πολύ δύσκολο. Αλλά κατάφερε κάτι που ξεπέρασε την ανθρώπινη υπόστασή του. Και γι’ αυτό ο κόσμος τον λάτρεψε σαν θεό.
