Η διαπραγμάτευση με τους θεσμούς δεν απέδωσε καρπούς. Ύστερα από την τρίμηνη συμφωνία που έληξε στο τέλος Ιουνίου, οι δανειστές πρότειναν μια νέα συμφωνία που η ελληνική κυβέρνηση δεν αποδέχτηκε, αφού πρώτα είχε απορριφθεί η ελληνική πρόταση. Ο Αλέξης Τσίπρας πήρε την έγκριση του υπουργικού συμβουλίου και στις 27 Ιουνίου του 2015, προέβη σε ένα έκτακτο διάγγελμα, ανακοινώνοντας ουσιαστικά την διενέργεια δημοψηφίσματος.

Το ερώτημα του δημοψηφίσματος ήταν τόσο σαφές, όσο και ασαφές. «Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους;». Οι απαντήσεις ήταν ΝΑΙ/ΕΓKΡΙΝΕΤΑΙ και ΟΧΙ/ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ. Όσο σαφές κι αν θα μπορούσε να ήταν το ερώτημα, οι διαστάσεις που πήρε το δημοψήφισμα, το ενέταξε αναπόφευκτα στο σκεπτικό Βαρουφάκη περί «δημιουργικής ασάφειας».

Το πρώτο δημοψήφισμα μετά από το 1974 και το πρώτο στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας που δεν αφορούσε την αλλαγή ή όχι του πολιτεύματος, πήρε διάφορες σημασίες, οι οποίες του αποδόθηκαν από διαφορετικές πηγές. Η κυβέρνηση ισχυριζόταν πως το δημοψήφισμα αφορά την συμφωνία. Η αντιπολίτευση και οι δανειστές, υποστήριζαν πως σημαίνει «ναι» ή «όχι» στο ευρώ και στην ΕΕ.

Οι Έλληνες ήταν σε τεράστια σύγχυση. Το κλείσιμο των τραπεζών και η επιβολή Capital Controls ενέτεινε την αβεβαιότητα και την αστάθεια. Ουρές σχηματίζονταν έξω από τα ATM με τις διαφωνίες μεταξύ των υποστηρικτών του «ναι» και των υποστηρικτών του «όχι», να δεσπόζουν σχεδόν παντού. Κάποιοι μίλησαν για «εθνικό διχασμό». Η αλήθεια είναι πως δεν έφτασε μέχρι εκεί το πράγμα, αλλά σίγουρα για 8 μέρες, η ελληνική κοινωνία ήταν πολωμένη.

Οι δημοσκοπήσεις δίνουν αρχικά μπροστά το «ναι» με βραχεία κεφαλή. Όσο πλησίαζε η ημέρα, το «όχι» πέρασε μπροστά με μικρή διαφορά. Ακόμα και την ημέρα του δημοψηφίσματος, τα γκάλοπ έδειξαν προβάδισμα του «όχι» από 0 έως 4 μονάδες.

Οι δρόμοι γέμιζαν καθημερινά. Οι εκδηλώσεις και οι ομιλίες έδιναν και έπαιρναν και στα δυο στρατόπεδα. «Μένουμε Ευρώπη» οι μεν, «Όχι στον εκβιασμό» οι δε. Δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο έρχονται στην Αθήνα για να καλύψουν το γεγονός. Οι περισσότεροι από αυτούς μετρούσαν τον κόσμο στις συγκεντρώσεις και έβγαζαν τα δικά τους συμπεράσματα, όχι αντικειμενικά τις περισσότερες φορές.

Συγκεντρωση του "ΟΧΙ" στο Σύνταγμα

Συγκέντρωση του "ΝΑΙ" στο Σύνταγμα

Με κλειστές τράπεζες, με διαρκή πόλωση και με διάφορα διακυβεύματα να στριφογυρίζουν στο κεφάλι τους, οι Έλληνες πήγαν να ψηφίσουν. Το ποσοστό συμμετοχής ήταν μικρότερο από εκείνο των Εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου, φτάνοντας μετά βίας το 62,15%. Οι περισσότεροι προβλέπουν μια μεγάλη νύχτα. Κάτι που ενισχύεται και από τις τηλεφωνικές έρευνες των τηλεοπτικών σταθμών.

Ενδεικτικά:
• Τηλεφωνική έρευνα της MARC για τον τηλεοπτικό σταθμό ALPHA: 52% για το ΟΧΙ και 48% για το ΝΑΙ
• Τηλεφωνική έρευνα της MRB για τον τηλεοπτικό σταθμό STAR: 49% έως 54% ΟΧΙ και 46% έως 51% στο ΝΑΙ
• Τηλεφωνική έρευνα της METRON ANALYSIS για τον τηλεοπτικό σταθμό ANT1: 52% ΟΧΙ και 48% ΝΑΙ
• Τηλεφωνική έρευνα της GPO για τον τηλεοπτικό σταθμό MEGA: 51,5% ΟΧΙ και 48,5% ΝΑΙ

Τα πρώτα αποτελέσματα διαψεύδουν τις εκτιμήσεις. Τα συνολικά ακόμα περισσότερο. Τελικά, το ποσοστό του «όχι» θα φτάσει το 61,31% ενώ εκείνο του «ναι» το 38,69%. Η διαφορά είναι μεγάλη, με την κυβέρνηση να δείχνει πως κερδίζει ακόμα μια παρτίδα στην πολιτική σκακιέρα.

Ο Αντώνης Σαμαράς παραιτείται από την ηγεσία της ΝΔ. Οι θεσμοί καλούν τον Τσίπρα για νέα συζήτηση. Την επόμενη μέρα παραιτείται και ο Γιάνης Βαρουφάκης από την θέση του υπουργού Οικονομικών. Την θέση του παίρνει ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Οι εξελίξεις μοιάζουν καταιγιστικές.

Στις 12 Ιουλίου, οι δανειστές και η ελληνική κυβέρνηση μπαίνουν στο δωμάτιο της διαπραγμάτευσης. Ύστερα από 17 ώρες, βγήκε λευκός καπνός. Υπάρχει συμφωνία. Η ελληνική κυβέρνηση συμφώνησε για τρίτο μνημόνιο!

Το «όχι» στο δημοψήφισμα δεν φάνηκε να είχε κάποια βαρύτητα στην διαπραγμάτευση που ακολούθησε. Το 8ημερο που η Ελλάδα μπήκε στο «ψυγείο» και τα τόσα λεφτά που ξοδεύτηκαν εκείνη την εβδομάδα, φάνηκε πως πήγαν χαμένα.

Τον Σεπτέμβριο ακολούθησαν κι άλλες εκλογές. Η κυβέρνηση κατάφερε να επανεκλεγεί ενώ συγχρόνως «ξεφορτώθηκε» τους διαφωνούντες. Ο Αλέξης Τσίπρας έμοιαζε κυρίαρχος στο πολιτικό πεδίο της χώρας, έχοντας κερδίσει τρείς εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε 9 μήνες. Όμως η κοινωνία δεν του συγχώρεσε ποτέ την λεγόμενη «κωλοτούμπα» που έκανε μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015.

Σήμερα, ένα μόλις χρόνο μετά το δημοψήφισμα, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα στον κυκεώνα της κρίσης. Η κατάσταση δεν δείχνει να βελτιώνεται και οι ελπίδες όλο και λιγοστεύουν. Θα βγει ποτέ η χώρα από την «δίνη» στην οποία την έσπρωξαν οι πολιτικοί της;