Το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζει στο Κεντρικό Κτήριο του Μουσείου μία έκθεση ˗ φόρο τιμής στο έργο του Έλληνα καλλιτέχνη Γιώργου Λάππα (1950-2016).

Πρόκειται για μια επιλογή από πρόσφατα και εν πολλοίς άγνωστα έργα του καλλιτέχνη, η οποία επιχειρεί να αναδείξει πτυχές των αναζητήσεών του και να συσχετίσει το εύρος των πολιτισμικών αναφορών του με το ιστορικό περιβάλλον του Μουσείου. O τίτλος της έκθεσης αντλεί από μια σειρά γλυπτών του με την επιγραφή «Happy Birthday».

O Γιώργος Λάππας υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες γλύπτες του 20ού αιώνα. Όλα αυτά τα χρόνια σμίλεψε μια καλλιτεχνική γλώσσα σύγχρονη και απολύτως δική του, πυκνή σε σκέψεις και απερίστροφη η οποία διαπραγματεύεται βασικά ανθρώπινα αισθήματα: την τραγωδία , την κάθαρση, το αίνιγμα και τη μοίρα. Η μεγάλη απήχηση του έργου του, αλλά και η συναρπαστική ένταση και έκταση των ερευνών του γύρω από το ανθρώπινο σώμα , όπως αποτυπώνεται στον χώρο του εργαστηρίου του, ενέπνευσαν την παρουσίαση αυτής της έκθεσης με αφηγηματικό οδηγό την αναδιάταξη ενός πλούσιου υλικού, ταξιθετημένου από τη σύζυγο του καλλιτέχνη, γλύπτρια Αφροδίτη Λίτη.

Στην έκθεση, σημαντικές εγκαταστάσεις και γλυπτά από διάφορες ενότητες του πρόσφατου έργου του, αποδίδουν το στίγμα και το εύρος των πειραματισμών και των κατευθύνσεών του. Παράλληλα, στις οριζόντιες, επιμήκεις πλευρές του χώρου, αναπτύσσονται, σε φρίζα με συνεχή διάταξη, μικρά γλυπτά από αλουμίνιο που κατασκεύαζε συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες της δημιουργικής του πορείας. Αυτοτελή έργα αλλά και συνάμα σημειώσεις ενός ατελεύτητου «έργου εν προόδω», γλυπτικοί πειραματισμοί ή ερευνητικές χειρονομίες, τα γλυπτά αυτά ήταν προσεκτικά ταξινομημένα, κωδικοποιημένα και αριθμημένα σε κουτιά που κάλυπταν απ’ άκρη σ’ άκρη τα ράφια του εργαστηρίου. Διακόσια πενήντα, περίπου, από αυτά επιλέχθηκαν και τοποθετήθηκαν, σε ρευστή διάταξη, χωρίς ιεράρχηση, ή ομαδοποίηση, με τρόπο που να συνθέτουν ένα «κείμενο», το νόημα του οποίου γίνεται αντιληπτό μέσω των αλληλουχιών και των διαφοροποιήσεων. Πρόκειται για ένα αρχείο γλυπτών τα οποία  αντιπαρατίθενται και διασταυρώνονται, αρθρώνοντας μια αφήγηση γύρω από την ανθρώπινη κατάσταση, τα αινίγματα της ύπαρξης, την ιστορία, την ατομικότητα και το πλήθος, με έντονο το παράδοξο και το ειρωνικό στοιχείο.  

Η γραμμική παράθεση αυτών των γλυπτών στις προθήκες γίνεται με βάση τη χωρική σειρά και τη διαδοχή των ταξινομήσεων που έκανε ο καλλιτέχνης στο εργαστήριό του. Μια τέτοια  εκθεσιακή λογική μοιάζει αρχαιολογική αλλά, στην περίπτωση ενός γλύπτη, για τον οποίο η αίσθηση της κίνησης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, υιοθετεί, επίσης, τον κινηματογραφικό μηχανισμό (apparatus) του παραθετικού μοντάζ:* Ο θεατής μπορεί να παρατηρήσει την «πλοκή» των γλυπτών με τη μορφή κοντινών «πλάνων» ή «επεισοδίων» που συμπλέκονται, διακρίνοντας, ταυτόχρονα, τα διάκενα και τις ραφές. Με τον τρόπο αυτό, επιχειρήσαμε την υπέρβαση του βασανιστικού διλήμματος του «πως θα έστηνε τα έργα αυτά ο καλλιτέχνης;» και «πως εμείς σήμερα;», αναζητώντας το υπέδαφος όπου βρίσκεται η κοινή τους ρίζα. Δηλαδή εκεί όπου αναδύεται η ασυναγώνιστη αφηγηματική πρακτική του Λάππα.



Η έκθεση-αφιέρωμα με τον τίτλο Happy Birthday, δεν έχει αναδρομικό χαρακτήρα αλλά αποτελεί − με αφορμή την πρόσφατη και αναπάντεχη απώλεια του καλλιτέχνη − μια ερμηνευτική πρόκληση. Ζητούμενο και κίνητρό της είναι η κατανόηση της καλλιτεχνικής του έρευνας, της δύναμης και της ενέργειας που είχε το έργο του, τη δεδομένη χρονική στιγμή. Πόσο μάλλον που πραγματοποιείται στο κεντρικό Κτήριο του Μουσείου Μπενάκη, σ’ ένα εκθεσιακό χώρο που καταγράφει σημαίνοντα ίχνη του ελληνικού πολιτισμού και τον «διακειμενικό» διάλογό του με άλλες παραδόσεις.

Εάν η αρχειακή πυκνότητα του εργαστηρίου του υπήρξε το σημείο αφετηρίας στη συνάντηση με τον δημιουργό και με το έργο του, το Μουσείο αποτελεί τον δεύτερο κρίσιμο σταθμό στη διαδικασία της διαλογικής προσέγγισης αυτού του πολύτιμου γλυπτικού αποθέματος. Ο μουσειακός τόπος και τα αντικείμενα που περιλαμβάνει μπορούν να εμπλουτίσουν τη θεώρηση του έργου του Λάππα, αναδεικνύοντας τα αδιάγνωστα πολιτισμικά, κοινωνικά και νοηματικά του στρώματα.

* Το παραθετικό μοντάζ, γράφει ο Gilles Deleuze στο βιβλίο του Κινηματογράφος 2. Εικόνα-χρόνος (Παρίσι, 1985), αναγκάζει τον θεατή να δώσει προσοχή σ’ εκείνο που βρίσκεται «ανάμεσα», είναι η μέθοδός του και («αυτό και στη συνέχεια εκείνο»), αποτρέποντας κάθε κινηματογράφο του Ενός.

Επιμέλεια έκθεσης: Αφροδίτη Λίτη, Δάκης Ιωάννου, Πολύνα Κοσμαδάκη, Γιώργος Τζιρτζιλάκης