«Βαρέθηκα την εκδρομή στην πατρίδα, θέλω να γυρίσω σπίτι μου»

Το εμβληματικό έργο του Παύλου Μάτεσι, 20 χρόνια μετά την τελευταία του παρουσίαση στην Ελλάδα, παρουσιάζεται στη σκηνή της Φρυνίχου, σε σκηνοθεσία Ηλέκτρας Ελληνικιώτη, με την Μαρία Καβογιάννη να επιστρέφει ύστερα από 31 χρόνια στο Θέατρο Τέχνης, κρατώντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Το έργο

Το “Προς Ελευσίνα” , έργο της ώριμης περιόδου του Παύλου Μάτεσι, ξεδιπλώνει το μυητικό ταξίδι μιας οικογένειας, που αναλαμβάνει να επιστρέψει την νεκρή Μητέρα στην Πατρίδα της.

Γραφή εικονοπλαστική, αντλεί τα σύμβολά της από την τελετουργία των Ελευσίνιων Μυστηρίων, από τον κόσμο της παγκόσμιας μυθολογίας, από τα παραδοσιακά ήθη κι έθιμα και ζωγραφίζει έναν κόσμο όπου ποίηση και όνειρο μπλέκονται μέσα στην πραγματικότητα. Στο έργο του Μάτεσι, η κάθοδος στον Άδη είναι η ανάληψη στο φως και στη γνώση. Οι ήρωες του έργου «πορεύονται με αντοχή κι ανάγκη προς Ελευσίνα», αφήνονται στα μυστήρια του θανάτου, ώσπου κερδίζουν αυτό το θαύμα που λέγεται Ζωή.

Η πρώτη παρουσίαση του “Προς Ελευσίνα” έγινε το 1995 στο BITEF (Διεθνές Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Θεάτρου, Βελιγράδι) και στο Θέατρο Ατελιέ-212, Βελιγράδι, σε σκηνοθεσία Μπρανισλάβ Λέτσιτς. Στην Ελλάδα, ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο το 1995, ωστόσο λίγες ημέρες μετά την πρεμιέρα του, αποκηρύχθηκε από τον συγγραφέα. Τελευταία φορά, παρουσιάστηκε το 1997 στο Ανοιχτό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. Είκοσι χρόνια μετά, η σκηνή του Θεάτρου Τέχνης ετοιμάζεται να φιλοξενήσει αυτό το εμβληματικό ταξίδι. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο, η Μαρία Καβογιάννη, που επιστρέφει 30 χρόνια μετά την αποφοίτησή της, στο θέατρο Τέχνης.

Σκηνοθετικό σημείωμα

Εσύ τι λες; Είμαι εγώ του κόσμου τούτου;

Η οικογένεια του “Προς Ελευσίνα” ταξιδεύει. Ζώντες και τεθνεώτες επιστρέφουν στο σπίτι της Μητέρας, έπειτα από χρόνια παραμονή στην πατρίδα. Στην πορεία του ταξιδιού τους θα διανυκτερεύσουν στην καρδιά της ελληνικής ιστορίας και θα κάνουν στάση στον πυρήνα του ελληνικού θεάτρου. Είναι άνθρωποι καθημερινοί και σύμβολα αρχέτυπα. Είναι ήρωες με πάθη και αγωνίες και ηθοποιοί με κλισέ και αδυναμίες.

Φοβούνται το θάνατο και μυούνται στο μυστήριο της ζωής με αυτόν για μόνο συμπαραστάτη. Θα δούν και θα γεννήσουν θαύματα. Θα πεινάσουν και θα νυστάξουν. Παίζουν με ό,τι υλικά τους δόθηκαν στη μεγάλη παράσταση της ζωής για να κλέψουν, στην εκπνοή του χρόνου, το χειροκρότημα από τον μεγάλο πρωταγωνιστή: το επέκεινα. Κάπου στο βάθος, είναι όλοι ερωτευμένοι, λουσμένοι από τα φουτουριστικά φώτα της επί γης αθανασίας.

Αιώνιοι αρραβωνιάσμενοι με τη ζωή, απάτριδες, που ταξιδεύουν μες στο χρόνο και βρίσκουν πάντα τη θέση που τους πρέπει. Εσύ τι λες; ρωτάνε Είμαι εγώ του κόσμου τούτου; και προτού προλάβεις να τους απαντήσεις, έχουν ήδη κρυφτεί μέσα σε έναν καινούριο ρόλο, καθ' οδόν για το σπίτι, κουρασμένοι από την εκδρομή στην πατρίδα.

Ηλέκτρα Ελληνικιώτη 

Παύλος Μάτεσις

Ο Παύλος Μάτεσις γεννιέται στο χωριό Δίβρη της Ηλείας το 1933. Ο πατέρας του είναι καθηγητής φιλόλογος με τέσσερα παιδιά. Μέχρι τα 19 του, ζει σε διάφορες επαρχιακές πόλεις. Σπουδάζει θέατρο στη Δραματική Σχολή Βαχλιώτη και παίρνει πτυχίο βιολιού, ενώ δουλεύει ως τραπεζικός υπάλληλος.

Λατρεύει τη μουσική του Μότσαρτ «γιατί περικλείει όλη τη χαρά της ζωής αλλά με γνώση του θανάτου». Από τις μουσικές του σπουδές κερδίζει, όπως λέει, το σημαντικότερο: τον ρυθμό. «Στη μουσική χρωστάω τη γνώση ότι η πρώτη ύλη της λέξης είναι ο ήχος. Κι ο ήχος σε ορισμένες φράσεις παίζει μεγαλύτερο ρόλο από το νόημα». Αρχίζει να γράφει στα τριάντα τρία του χρόνια. Λίγο πριν, έχει εγκαταλείψει την δεκαπενταετή δουλειά του στην τράπεζα.

Ως ηθοποιός, εμφανίζεται παίζοντας τον Υιό στη "Φαύστα" του Μποστ και τον Αϊνστάιν στην κωμωδία "Αρσενικό και παλιά δαντέλα" του Κέσελρινγκ. «Ο ηθοποιός είναι σεβαστό ον, εκθέτει την ψυχή του... Εγώ την πρώτη φορά που ανέτειλα, έδυσα κιόλας, το ίδιο βράδυ. Έπαιξα μια φορά και δεν ήθελα να ξαναπαίξω».

Αργότερα, διδάσκει υποκριτική στη Σχολή Σταυράκου (1963-64) και πιο μετά διατελεί βοηθός δραματουργός στο Εθνικό Θέατρο. Πρωτοεμφανίζεται ως συγγραφέας με το μονόπρακτο θεατρικό έργο "Ο σταθμός" το 1964, που διακρίνεται στον διαγωνισμό του θιάσου "Δωδέκατη Αυλαία". Ακολουθεί το θεατρικό έργο "Η τελετή", που τιμάται με το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου το 1966 και ανεβαίνει την επόμενη χρονιά από το Θέατρο Νέας Ιωνίας του Γιώργου Μιχαηλίδη και δύο χρόνια αργότερα από το Εθνικό Θέατρο.

Ο συγγραφέας περνάει έναν «άθλιο χρόνο στον Λονδίνο», μετά γυρίζει και βρίσκει τον δρόμο του. Αρχίζει να κάνει πολλές μεταφράσεις, από τις οποίες ζει. Μεταφράζει μεταξύ άλλων έργα των Ben Johnson, Roger Vitrac, Harold Pinter, Henrik Ibsen, Stendhal, Alain Fournier, Στρατή Χαβιαρά, William Faulkner κι έργα του Αριστοφάνη στα νέα ελληνικά. Γράφει και θεατρικά έργα - μέχρι που, κάποια στιγμή, ενδιαφέρεται για το έργο του ο Κάρολος Κουν. Κάπως έτσι, γίνεται «ένας άνθρωπος με ελαττώματα που γράφει για ανθρώπους με ελαττώματα».

Γράφει και σκηνοθετεί δύο τηλεοπτικές σειρές που παίζονται στην ΥΕΝΕΔ (1974-76) και μία που προβάλλεται στην ΕΡΤ (1983), το Κυρία Αρσενία σ’ αγαπώ. Η τελευταία έχει άδοξο τέλος και κόβεται στο έκτο επεισόδιο λόγω της έντονης αντίδρασης της Μαργαρίτας Παπανδρέου, Προέδρου της Ένωσης Γυναικών Ελλάδος και τότε συζύγου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Το θέμα της σειράς είναι ο έρωτας μιας γυναίκας με έναν άνδρα πολύ νεότερό της. Στην πεζογραφία πραγματοποιεί την πρώτη του εμφάνιση το 1987 με τη νουβέλα "Αφροδίτη", ενώ το 1989 λαμβάνει το Έπαθλο ‘’Κάρολος Κουν" από την Πόλη των Αθηνών για το καλύτερο ελληνικό έργο της χρονιάς ("Περιποιητής φυτών").

Γίνεται ευρέως γνωστός το 1990 με το μυθιστόρημα ‘’Η Μητέρα του σκύλου", το οποίο μεταφράζεται σε δεκάδες ξένες γλώσσες και περιλαμβάνεται στη λίστα του αγγλικού εκδοτικού οίκου Quintet Publishing "1001 βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας που πρέπει να έχει διαβάσει κάποιος μέχρι το τέλος της ζωής του".

Για το μυθιστόρημα αυτό, τιμάται με το Βραβείο Ελληνόφωνων Κάτω Ιταλίας (1998) και με το Βραβείο Acerbi (2002), ενώ το 2000 λαμβάνει και το Μέγα Βραβείο Κριτικών θεάτρου. Παθαίνει εγκεφαλικό επεισόδιο κατά τη διάρκεια θεατρικής παράστασης το 2011 και πεθαίνει στις 20 Ιανουαρίου 2013 σε ηλικία 80 ετών, ενώ νοσηλεύεται σε ιδιωτικό θεραπευτήριο.

Εργογραφία:

Θεατρικά Έργα:
-"Προς Ελευσίνα", Αθήνα, Εστία, 1995
-"Εξορία", Αθήνα, Εστία, 1982
-"Λύκε-λύκε", Αθήνα, Εστία, 1984
-"Διηγήματα", Αθήνα, Κέδρος, 1976
-"Η καθαίρεση", Αθήνα, Κέδρος, 1969
-"Το φάντασμα του κυρίου Ραμόν Νοβάρο", Αθήνα, Κέδρος, 1973· Καστανιώτης, 1997. 
-"Μικρό-Αστικό Δίκαιο", Αθήνα, Κέδρος, 1984
-"Περιποιητής φυτών", Αθήνα, Κέδρος, 1989, Καστανιώτης, 1997
-"Βιοχημεία", Αθήνα, Δωδώνη, 1971· Καστανιώτης, 1997
-"Η τελετή", Αθήνα, Καστανιώτης, 1997
-"Η βουή", Αθήνα, Καστανιώτης, 1997
-"Ενοικιάζεται φύλακας άγγελος", Αθήνα, Εστία, 2002
Πεζογραφία:
-"Αφροδίτη", Αθήνα, Εστία, 1986, 2000
-"Η μητέρα του σκύλου", Αθήνα, Καστανιώτης, 1990
-"Ο παλαιός των ημερών", Αθήνα, Καστανιώτης, 1994
-"Πάντα καλά", Αθήνα, Καστανιώτης, 1998, 2002
-"Ύλη Δάσους", διηγήματα, Αθήνα, Καστανιώτης, 2000
-"Σκοτεινός οδηγός", Αθήνα, Καστανιώτης, 2002
-"Μύρτος", Αθήνα, Καστανιώτης, 2004
- "Αλδεβαράν", Αθήνα, Καστανιώτης, 2007
- "Graffito", Αθήνα, Καστανιώτης, 2009

Ηλέκτρα Ελληνικιώτη

Γεννημένη το 1987. Ζει και εργα?ζεται στην Αθη?να. Σπούδασε υποκριτική στην Αθήνα και σκηνοθεσία στη Νέα Υόρκη. Από το 2013 είναι μέλος της ομάδας bijoux de kant, που δραστηριοποιείται στο θέατρο, τα εικαστικά, την performance και τον κινηματογράφο. Έχει συνεργαστεί ως σκηνοθέτης με το Bios, το θέατρο του Νέου Κόσμου, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και το θέατρο της Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής. Το 2016 σκηνοθέτησε την πρώτη μικρού μήκους ταινία της “Η Ομορφότερη Ιστορία του Κόσμου” κι έκτοτε έχει συνυπογράψει τα σενάρια για άλλες δύο ταινίες μικρού μήκους.

Παραστάσεις

“Λαχταρ(α)ω”, Sarah Kane / Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2013
“Φευγάδα: Εμείς και οι Έλληνες” / Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, 2014
“Το Σκυλί του Ωρίωνα”, Τηλέμαχος Τσαρδάκας / Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2015
“Περί Φύσεως”, Μιχάλης Βιρβιδάκης / Bios (συνσκηνοθεσία με το Γιάννη Σκουρλέτη), 2016
“Θέλετε να χορέψομε Μαρία;”, Μέλπω Αξιώτη / Θέατρο Οδού Κυκλάδων – Λευτέρης Βογιατζής, 2016- 17