Πρόκειται για τον αρχαιότερο πολύπλοκο μηχανισμό. Ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων» πήρε το όνομά του από τον τόπο που βρέθηκε στις 17 Μαΐου του 1902. Δυο χρόνια πριν, είχε ανακαλυφθεί ένα ναυάγιο ανάμεσα στα Κύθηρα και στην Κρήτη ανοιχτά των Αντικυθήρων. Με βάση τις ελληνικές επιγραφές που είχε, εικάζεται πως το ναυάγιο έγινε μεταξύ 87 π.Χ. και 63 π.Χ. Πέρασαν περίπου δυο χρόνια για να προσέξει ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης, τον οδοντωτό τροχό με τις επιγραφές που είχαν χαραγμένους αστρονομικούς όρους. Από τότε ο «Μηχανισμός των Αντικυθήρων», είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά ευρήματα της αρχαιότητας και κάθε τόσο υπάρχουν γύρω του νέες ανακαλύψεις.

Βρέθηκε σε βάθος 60 μέτρων, μαζί με αγάλματα, όπως ο γνωστός έφηβος. Τα πολύτιμα αυτά αντικείμενα τα μετέφερε ένα Ρωμαϊκό πλοίο από την Ρόδο στην Ρώμη, την εποχή της αυτοκρατορίας του Ιουλίου Κάισαρα.

Ο συγκεκριμένος μηχανισμός θεωρείται σήμερα ένα από τα πρώτα υπολογιστικά συστήματα. Πρόκειται για ωρολογιακό μηχανισμό με οδοντωτούς τροχούς μεγάλης ακρίβειας, που λειτουργεί σχεδόν όπως τα μηχανικά ρολόγια.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες γύρω από τις λειτουργίες και την χρησιμότητά του. Η πιο αποδεκτή από αυτές, λέει πως πρόκειται για έναν αναλογικό υπολογιστή, ο οποίος σχεδιάστηκε ώστε να μπορεί να υπολογίζει με ακρίβεια τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Το πιο πιθανό είναι να κατασκευάστηκε από τον αστρονόμο Γέμινο.

Ο Βαλέριος Στάης μελέτησε αρχικά τον μηχανισμό, όμως καθοριστική συμβολή στην αποκρυπτογράφηση του έπαιξε ο Βρετανός καθηγητής ιστορίας της επιστήμης, Ντέρεκ Τζον ντε Σόλλα Πράις. Με άρθρο του το 1959 ξεκίνησε την αποκρυπτογράφηση του περίπλοκου μηχανισμού, κάτι που έμελλε να κρατήσει για περίπου 15 χρόνια, όταν και δημοσίευσε το σύγγραμμά «Gears from the Greeks: The Antikythera Mechanism». (Γρανάζια από τους Έλληνες: Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων»).

Στην έρευνά του ο καθηγητής Πράις είχε την υποστήριξη του πυρηνικού κέντρου «Δημόκριτος». Τα συμπεράσματα όμως, δεν έγιναν καθόλου αποδεκτά από τους σύγχρονούς του ειδικούς, αφού οι τελευταίοι υποστήριζαν πως ναι μεν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ένα θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά όχι και την απαιτούμενη πρακτική τεχνολογία.

Σήμερα, ακριβώς 117 χρόνια μετά την ανακάλυψή του, το μεγάλο αυτό αρχαιολογικό εύρημα είναι ένα από τα πιο διάσημα και δημοφιλή εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.