Στις 13 Δεκεμβρίου συνέβη ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας, κατά τη διάρκεια της κατοχής στην Ελλάδα. Οι δυνάμεις της «Βέρμαχτ» εκτελούν όλους τους άνδρες των Καλαβρύτων, σε αντίποινα για την εκτέλεση αιχμαλώτων Γερμανών στρατιωτών από τον ΕΛΑΣ. Τέτοιες ακρότητες είχαν αυξηθεί το τελευταίο έτος της κατοχής, μπροστά στην ανησυχία για την ενδεχόμενη ήττα αλλά και λόγω της πιο ηχηρής αντιστασιακής δράσης.
Στις 20 Οκτωβρίου του 1943, οι Γερμανοί θα ηττηθούν από τον ΕΛΑΣ στην μάχη της Κερπινής. Πολλοί Γερμανοί σκοτώνονται, ενώ ο ΕΛΑΣ θα κρατήσει ως αιχμάλωτους 78 άνδρες. Οι ναζί αποφάσισαν να θέσουν σε εφαρμογή της «Επιχείρηση Καλάβρυτα», με σκοπό να περικυκλώσουν και να εξοντώσουν τους αντάρτες στην ορεινή περιοχή των Καλαβρύτων. Την αποστολή ανέλαβε η 117η Μεραρχία Καταδρομών με αρχηγό τον υποστράτηγο Καρλ φον Λε Ζουίρ.
Ο υποστράτηγος όταν πληροφορήθηκε για τον θάνατο των 78 αιχμαλώτων, έδωσε διαταγή για τα πιο σκληρά αντίποινα, ακόμα και εναντίον αμάχων. Η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου, με τις δυνάμεις τον ναζί να συρρέουν στα Καλάβρυτα από όλη τη βορειοδυτική Πελοπόννησο. Στην επέλαση τους, έκαψαν μοναστήρια και ολόκληρα χωριά, ενώ σκότωναν πολίτες και μοναχούς.
Έφτασαν στα Καλάβρυτα πέντε μέρες αργότερα. Αφού καθησύχασαν τους κατοίκους πως δεν θα τους πειράξουν και πως στόχος τους ήταν να βρεθούν οι αντάρτες, άρχισαν να πυρπολούν σπίτια ανταρτών, για να πείσουν ακόμα και αυτούς που εγκατέλειψαν το χωριό να επιστρέψουν. Όμως στις 13 Δεκεμβρίου, αποφάσισαν να γράψουν μια από τις πιο μαύρες σελίδες στην ιστορία της Ελλάδας...
Το πρωί εκείνης της ημέρας, οι Γερμανοί συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες του χωριού έξω από αυτό και κλείδωσαν όλες τις γυναίκες και τα παιδιά κάτω των 14 ετών στο σχολείο. Με ριπές πυροβόλων, οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους συγκεντρωμένους άνδρες, που έφταναν τους 800. Μόνο 13 από αυτούς γλίτωσαν, κι αυτοί γιατί καλύφθηκαν από τα πτώματα των συμπολιτών τους. Αργότερα οι Γερμανοί έκαψαν όλα σχεδόν τα σπίτια του χωριού.
Τα γυναικόπαιδα σώθηκαν κυριολεκτικά από θαύμα, καθώς ανάμεσα στους στρατιώτες βρέθηκε ένας Αυστριακός, που άνοιξε την πόρτα του σχολείου και διευκόλυνε την απομάκρυνσή τους. Όμως τιμωρήθηκε και αυτός γι’ αυτή του της πράξη, καθώς καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε. Οι συνολικές απώλειες κατά την «Επιχείρηση Καλάβρυτα» έφθασαν τους 1.101 νεκρούς, ενώ κάηκαν 1.000 σπίτια και κατασχέθηκαν 260.000.000 δραχμές.
Κανείς ποτέ δεν καταδικάστηκε γι’ αυτό το έγκλημα. Ο υποστράτηγος Λε Ζουίρ πέθανε 11 χρόνια αργότερα, όντας αιχμάλωτος των Σοβιετικών. Μόνο ο κατοχικός στρατιωτικός διοικητής της Ελλάδας, στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι, καταδικάσθηκε το 1948 σε κάθειρξη 15 ετών από το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα πολέμου του Γ’ Ράιχ στην Ελλάδα, αλλά μετά από τρία χρόνια αφέθηκε ελεύθερος.
Το 2000, Ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Γιοχάνες Ράου, επισκέφθηκε τα Καλάβρυτα και εξέφρασε τη βαθιά του λύπη για την τραγωδία, χωρίς όμως να αναλάβει την ευθύνη σαν γερμανικό κράτος και φυσικά, χωρίς να πει κουβέντα για τις πολεμικές αποζημιώσεις.
Το μνημείο πεσόντων στα Καλάβρυτα
