Κάθε χρόνο, στις 10 Οκτωβρίου, τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, με σκοπό την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κόσμου για τη σημασία της ψυχικής ισορροπίας.

Ένας από τους λόγους διαταραχής της ψυχικής ισορροπίας τη σημερινή εποχή, είναι η οικονομική κρίση που έχει οδηγήσει σε επαγγελματική και οικονομική αστάθεια και συχνά ανεργία.

Η κα Χατζέλη Όλγα, είναι Δικαστική Ψυχολόγος & Ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στη Βραχεία Δυναμική Ψυχοθεραπεία. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, μας μίλησε σχετικά με τη σημασία της ψυχικής φροντίδας.

"Η ψυχική μας υγεία βασίζεται σε διάφορους πυλώνες που αφορούν την επαγγελματική μας ζωή , τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και την οικογενειακή μας κατάσταση. Δυστυχώς είναι πολύ σπάνιο να μπορούμε να διατηρούμε ενα επαρκές επίπεδο επιτυχίας σε όλους αυτούς τους πυλώνες. Για το λόγο αυτό ιδανικό θα ήταν να μη δίνουμε βαρύτητα μόνο σε έναν από αυτούς αλλά να δημιουργούμε γερές και ικανές βάσεις σε όλους, ούτως ώστε όταν κάποιος από αυτούς δεν εξελίσσεται όπως επιθυμούμε, να μπορούμε να στηριχτούμε στους υπόλοιπους.

 Ζούμε σε μία εποχή όπου οι νέοι δυσκολεύονται ιδιαίτερα να αποκατασταθούν επαγγελματικά στον τομέα που έχουν εξειδικευτεί και ειτε αναγκάζονται να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα άνεργοι και εξαρτώμενοι από την οικογένειά τους, είτε να βρουν δουλειά ως ανειδίκευτοι εργάτες σε άλλους κλάδους όπως για παράδειγμα η εστίαση. Ακόμα και μέσα σε αυτή τη συνθήκη ωστόσο υπάρχει δυνατότητα να αισθανθούν επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι αν υπάρχουν στόχοι για το μέλλον, αν η δουλειά στην οποία εργάζονται έστω και προσωρινά προσφέρει ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον και αν οι υπόλοιποι πυλώνες τους στηρίζουν επαρκώς.

Όταν αυτό όμως δεν συμβαίνει , είτε γιατί το οικογενειακό μας περιβάλλον, οι φίλοι και η σχέση μας δεν μας στηρίζουν αρκετά είτε γιατί μας αμφισβητούν είτε γιατί έχουν υπερβολικές απαιτήσεις από εμάς τότε όντως μία επαγγελματική ή οικονομική δυσκολία φαντάζει τρομερή αποτυχία και επηρεάζει σαφώς την ψυχική μας υγεία.

 Παρατηρώντας πολλούς από τους θεραπευόμενους μου αντιλαμβάνομαι ότι μεγαλώνουν σε ένα κλίμα απαισιοδοξίας τόσο από την οικογένεια όσο και από τους φίλους τους. Μεγαλώνουν με την πεποίθηση ότι ο κόσμος έξω είναι τρομακτικός και είναι ακατόρθωτο να βρεις μία καλή δουλειά , να πετύχεις , να τολμήσεις να πραγματοποιήσεις τα όνειρά σου. Εκπαιδεύονται τόσο από τους πολιτικούς μας όσο και από τον περίγυρό τους σε ένα μίζερο και απογοητευτικό κλίμα όπου θεωρούν πως θα πρέπει να συμβιβαστούν για να έχουν έστω τα βασικά. Και αυτό ίσως να αποτελεί μία πραγματικότητα για το παρόν χρονικό διάστημα αυτό όμως που θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους είναι ότι τον έχεις όνειρα να τα κυνηγάς και να ρισκάρεις είναι αυτό που σου δίνει τη δυνατότητα να ελπίζεις να ζεις μικρές στιγμές ευτυχίας ακόμα και στη συμβιβαστική σου κατάσταση καθώς γνωρίζεις ότι αυτό είναι απλά ένα βήμα προκειμένου να φτάσεις στο στόχο σου.

Αυτό που επηρεάζει την ψυχική μας υγεία περισσότερο λοιπόν δεν είναι μία οικονομική ή μία επαγγελματική δυσκολία όταν υπάρχει ένα οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον το οποίο είναι υποστηρικτικό και μας προτρέπει να ελπίζουμε για το περισσότερο και να μη σταματάμε να το κυνηγάμε. Αυτό που μας επηρεάζει είναι όταν όλοι γύρω μας θεωρούν ότι στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα θα μείνουμε για πάντα και αρχίζουμε να το πιστεύουμε και εμείς..."

Σχετικά με το αν μπορεί κάποιος να προστατέψει την ψυχή του από εξωτερικούς παράγοντες που αφορούν τα επαγγελματικά, είπε: "Ο τρόπος να οχυρωθούμε ψυχικά από οικονομικές και επαγγελματικές δυσκολίες είναι να σταματήσουμε να ακούμε απόψεις ανθρώπων που μας λένε ότι δεν θα βρούμε την καλύτερη δουλειά, οτι δεν υπάρχουν περισσότερα χρήματα , δεν υπάρχει λόγος να ρισκάρουμε και όλα γύρω γενικά είναι επικίνδυνα και απαισιόδοξα. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι που μιλούν κατά αυτό τον τρόπο είναι είτε άνθρωποι που οι ίδιοι δεν τόλμησαν να κυνηγήσουν και να διεκδικήσουν τα όνειρά τους είτε ανθρώπινου που όντως προσπάθησαν ως ένα σημείο και στην πρώτη, δεύτερη αποτυχία τα παράτησαν. Για ποιο λόγο λοιπόν θα έπρεπε να έχουμε αυτούς τους ανθρώπους ως παραδείγματα; Σαφώς δεν λέει κανείς ότι στην Ελλάδα του 2022 τα πράγματα είναι εύκολα και κάποιος μπορεί να βρει μία καλή δουλειά και να έχει ένα βιοτικό επίπεδο αξιοπρεπές ώστε να ικανοποιεί τις ανάγκες του και να ζει καλά. Χρειάζεται προσπάθεια χρειάζεται υπομονή χρειάζεται αντοχή στις αποτυχίες και χρειάζεται μεγάλη αυτοπεποίθηση και σιγουριά στον εαυτό μας και στις ικανότητες μας. Σαφώς οι μισθοί είναι πολύ μικρότεροι των αναγκών ενός νέου ανθρώπου σε σχέση με το κόστος διαβίωσης του. Το να αποδεχθεί όμως κάποιος αυτή την κατάσταση και να παραμείνει εγκλωβισμένος σε μία θέση αδικημένου δεν θα βοηθήσει σε τίποτα πέρα από το να παραμείνει δυστυχισμένος. . Για να προστατεύσουμε λοιπόν την ψυχή μας και να διεκδικήσουμε τα όνειρά μας χρειαζόμαστε ανθρώπους που μας εμπνέουν που κάνουν κάτι παρόμοιο με εμάς, που έχουν και οι ίδιοι όνειρα και δεν σταματούν να τα διεκδικούν ποτέ. Είμαστε οι 5 πιο κοντινοί άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε οπότε αν νιώθουμε άδειοι απαισιόδοξοι , εγκλωβισμένοι και φοβισμένοι ίσως θα έπρεπε να κοιτάξουμε λίγο τον κύκλο μας , αυτή τη μικρή φούσκα στην οποία υπάρχουμε και να δούμε αν οι άνθρωποι γύρω μας μεταδίδουν αυτό το κλίμα και εμείς αντίστοιχα σε εκείνους. Ίσως χρειάζεται να κοιτάξουμε παραέξω και να εμπνευστούμε από άλλους ανθρώπους. Πάνω από όλα όμως χρειάζεται να ακούμε αυτή τη φωνή μέσα μας που υπάρχει από τότε που ήμασταν παιδιά η οποία μας λέει πως θα τα καταφέρουμε όσες δυσκολίες και να αντιμετωπίσουμε.. Εμείς ξέρουμε την αξία μας και στο τέλος θα καταφέρουμε να τη δούνε και οι άλλοι και να την αναγνωρίσουν!"

Στην ερώτηση για το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον που νοσεί ψυχικά, απάντησε: "Για να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο που αντιλαμβανόμαστε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας χρειάζεται πρώτα να σιγουρευτούμε ότι και ο ίδιος βλέπει το πρόβλημα. Αν απλώς  του ζητήσουμε επιτακτικά να δει ένα ψυχολόγο ή να το χρησιμοποιήσουμε σαν κάποιου είδους προσβολή δείχνοντας του ότι μας ενοχλεί η συμπεριφορά του το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να τον κάνουμε να θυμώσει περισσότερο και ακόμα και να αποφύγει αυτή την επιλογή πεισματικά. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι μία συζήτηση μαζί του προσπαθώντας να κατανοήσουμε τα συναισθήματά του να αποδεχθούμε τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα και έπειτα να του δείξουμε τη δική μας πλευρά , πωε τα βλέπουμε εμείς και πως πιθανώς κάποιου είδους βοήθεια θα μπορούσε να καλυτερεύσει τη ζωή του αν φυσικά το θέλει και εκείνος.

 Υπάρχει η πεποίθηση ότι ένας άνθρωπος ο οποίος αντιμετωπίζει προβλήματα αυτό που χρειάζεται από φιλους και συγγενείς  είναι να του δώσουν εκείνοι τη λύση. Στην πραγματικότητα αυτό που χρειάζεται είναι να ακούσουν τα προβλήματά του και να δώσουν την απαραίτητη προσοχή και σοβαρότητα σε αυτό που τους λέει. Ίσως αυτό να είναι και το μόνο που έχει ανάγκη... να ακουστεί χωρίς κριτική.

Κάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε όταν ένας πολύ δικός μας άνθρωπος αντιμετωπίζει προβλήματα ψυχικής υγείας είναι να διαβάσουμε οι ίδιοι βιβλία σχετικά με το πρόβλημα του ή να συμβουλευτούμε εμείς  κάποιον ψυχολόγο για το πώς θα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε το συγκεκριμένο πρόβλημα. Έπειτα θα μπορούσαμε να προτείνουμε και σε εκείνον τα βιβλία αυτά , τα βίντεο , το οπτικοακουστικό υλικό που μπορεί να έχουμε στη διάθεση μας ούτως ώστε να ενημερωθεί και ο ίδιος για το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Όσο περισσότερο γνωρίζουμε και εμείς αλλά και εκείνος για το πρόβλημα τόσο  τόσο λιγότερο τρομακτικό φαντάζει.

 Τέλος κάτι που σε καμία περίπτωση δεν βοηθά και καλό θα ήταν να αποφύγουμε είναι να ελαχιστοποιήσουμε το πρόβλημα. Μερικές φορές όταν κάποιος που αγαπάμε μας μιλάει για ένα πρόβλημα του θεωρούμε ότι με το να το κάνουμε να φαντάζει ασήμαντο τον κάνουμε αισθανθεί καλύτερα ενώ στην πραγματικότητα αυτό που πετυχαίνουμε είναι να τον κάνουμε να νιώσει μοναξιά. Νιώθω ότι κανείς δεν ακούει πραγματικά και δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα του, νιώθει ότι ήταν λάθος που ανοίχτηκε και αυτό σε καμία περίπτωση δεν το χρειάζεται ένας άνθρωπος που ψάχνει μία σανίδα να βοηθηθεί..."

Συμπτώματα κατάθλιψης:

Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματα, το μυαλό και το σώμα μας. Τα συμπτώματα κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα λύπης, απελπισία ή ανησυχία.
• Δεν απολαμβάνεις πράγματα που σου έδιναν χαρά.
• Εκνευρίζεσαι ή απογοητεύεσαι εύκολα.
• Όρεξη για πολύ φαγητό ή καθόλου όρεξη.
• Αλλαγές στην ποσότητα και ποιότητα του ύπνου.
• Δυσκολία στην συγκέντρωση ή στο να θυμηθείς πράγματα.
• Σωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλο, στομαχόπονο ή σεξoυαλική δυσλειτουργία.
• Σκέψεις για αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονία.

Υπάρχουν διάφορα είδη κατάθλιψης ανάλογα με τα συμπτώματα και τις αιτίες :

- Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (MDD): Η μείζων κατάθλιψη (κλινική κατάθλιψη) έχει έντονα ή συντριπτικά συμπτώματα που διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες. Αυτά τα συμπτώματα παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή.

- Διπολική κατάθλιψη: Τα άτομα με διπολική διαταραχή έχουν εναλλασσόμενες περιόδους χαμηλής διάθεσης και εξαιρετικά υψηλής ενέργειας (μανιακές) περιόδους. Κατά τη διάρκεια της χαμηλής περιόδου, μπορεί να έχουν συμπτώματα κατάθλιψης όπως αίσθημα θλίψης ή απελπισίας ή έλλειψη ενέργειας.

- Περιγεννητική και επιλόχεια κατάθλιψη: «Περιγεννητική» σημαίνει γύρω από τον τοκετό. Πολλοί άνθρωποι αναφέρονται σε αυτόν τον τύπο ως επιλόχειο κατάθλιψη. Η περιγεννητική κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και έως και ένα χρόνο μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα ξεπερνούν το «the baby blues», που προκαλεί μικρή θλίψη, ανησυχία ή άγχος.

- Επίμονη καταθλιπτική διαταραχή (PDD): Η PDD είναι επίσης γνωστή ως δυσθυμία. Τα συμπτώματα της PDD είναι λιγότερο σοβαρά από τη μείζονα κατάθλιψη. Αλλά οι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα PDD για δύο χρόνια ή περισσότερο.

- Προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή (PMDD): Η προεμμηνορροϊκή δυσφορική διαταραχή είναι μια σοβαρή μορφή προεμμηνορροϊκής διαταραχής (PMS). Επηρεάζει τις γυναίκες τις ημέρες ή τις εβδομάδες πριν από την εμμηνορροϊκή τους περίοδο.

- Ψυχωτική κατάθλιψη: Τα άτομα με ψυχωτική κατάθλιψη έχουν σοβαρά καταθλιπτικά συμπτώματα και αυταπάτες ή παραισθήσεις. Οι αυταπάτες είναι πεποιθήσεις σε πράγματα που δε βασίζονται στην πραγματικότητα, ενώ οι παραισθήσεις περιλαμβάνουν το να βλέπεις, να ακούς ή να αισθάνεσαι ότι αγγίζονται από πράγματα που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα.

- Εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD): Η εποχιακή κατάθλιψη ή η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή, συνήθως ξεκινά στα τέλη του φθινοπώρου και στις αρχές του χειμώνα. Συχνά υποχωρεί την άνοιξη και το καλοκαίρι.